O Κανών λστ' της Συνόδου της Λαοδικείας

O Κανών λστ' της Συνόδου της Λαοδικείας 

Θα περάσουμε σε ένα καυτό θέμα, το οποίο πολλάκις έχει απασχολήσει και μπερδέψει πολλούς εξ’υμών, εξαιτίας της ερμηνευτικής δυσκολίας της λέξης Μαθηματικά.

Η λέξη Μαθηματικά εμπεριέχεται μέσα στο Κανόνα ΛΣΤ' της Λαοδικείας χωρίς κάποια άλλη εξήγηση του όρου, έχοντας ως αποτέλεσμα πολλοί που τον διαβάζουν να νομίζουν ότι εννοεί εκεί τα απλά Μαθηματικά. Αυτομάτως διερωτώνται: Καταδίκασε η Εκκλησία με τον κανόνα αυτόν τα Μαθηματικά;

Εκ’ πρώτης όψεως δίνεται αυτή η εντύπωση. Βασική αρχή όμως, σε κάθε επιστήμη είναι το να μάθει κάποιος τι εννοεί ο συγγραφέας-νομοθέτης του Κανόνα με τη λέξη Μαθηματικά και όχι τι θα ήθελε ο καθένας μας να εννοεί, είτε λόγω σκοπιμότητος είτε λόγω άγνοιας.

Κάθε Κανόνας λοιπόν ερμηνεύεται δια των Κανονολόγων. Αυτοί μας επεξηγούν τι σημαίνουν οι όροι του, όπως ακριβώς στη Νομική Επιστήμη, η κάθε διάταξη- Νόμος, ερμηνεύεται με βάση τους Νομικούς και όχι όπως (ίσως) εσφαλμένα τον/την καταλαβαίνουμε εμείς.

Ας δούμε λοιπόν πρώτα τον Κανόνα, και έπειτα την ερμηνεία των όρων του (Επαοιδοί, Μαθηματικούς) από τους Βυζαντινούς καθώς και τους Υστεροβυζαντινούς Κανονολόγους.

• Ο Κανών λστ' της Συνόδου της Λαοδικείας: «Ὅτι οὐ δεῖ ἱερατικοὺς ἢ κληρικούς μάγους ἢ ἐπαοιδοὺς, εἶναι ἢ μαθηματικούς, ἢ ἀστρολόγους, ἢ ποιεῖν τὰ λεγόμενα φυλακτήρια, ἅτινά ἐστι δεσμωτήρια τῶν ψυχῶν αὐτῶν. Τοὺς δὲ φοροῦντας, ῥίπτεσθαι ἐκ τῆς ἐκκλησίας ἐκελεύσαμεν.».

Ερμηνεία: 1. Ματθαίος Βλάσταρης, Σύνταγμα κατά στοιχείον, στοιχείο Μ, κεφ. 1

Περί επαοιδών. Επαοιδοί δε, οι γόεις, οι δι' επωδών τους δαίμονας εφελκόμενοι προς τα οικεία θελήματα, και θηρία καταδεσμούντες και ερπετά προς το μη λυμήνασθαι το κτήνος τυχόν, έζω που νυκτός αυλιζόμενον άλλα και όφεις έτεροι καταγοητεύουσιν, ους περ δη και μεταχειριζόμενοι, άδηκτοι εξ αυτών και απαθείς κακών διαμένουσα.

Περί μαθηματικών. Μαθηματικοί δε, οι τα ουράνια σώματα δοξάζοντες έχειν την του παντός κυριότητα, και κατά την κίνησιν τούτων διοικείσθαι τα καθ’ημάς. Τα δε της μαθηματικής επιστήμης εις δύο ταύτα διήρηται, αστρονομίαν και αστρολογίαν και η μεν και τοις αγίοις αυτοίς συγκεχώρηται, άτε την των ουρανίων απάντων διδάσκουσα θέσιν τε και κίνησιν και την εύτακτον αύθις αυτών συμπλοκήν και διάστασιν, η δε αστρολογίαν, τουτέστιν η εκείθεν προμάντευσις, και μέλλον γνωρίζουσα, ουδαμού τοις πατράσιν εκδέδοται, άτε τους απλούστερους γενέσει τε και ειμαρμένη προσέχειν καταναγκάζουσα· και αστρολόγοι, οι συνεργεία δαιμόνων μαντευόμενοι δι’αστέρων και οία θεοίς τούτοις προσέχοντες. Τέσσαρα δε εισι τα λεγόμενα μαθηματικά βιβλία, αριθμητική, μουσική, γεωμετρία, και αστρονομία. Ου ταύτα τοίνυν ο κανών αναγινώσκειν απείργει, αλλά το περιέργως αυτοίς κεχρήσθαι και ταις των ουρανίων κινήσεσι πειστεύειν συμπεριφέρεσθαι τα ημέτερα, και τινα των εσομένων οίεσθαι προγινώσκειν, ως εξ ανάγκης συμβησομένων παρά την τοιάνδε κίνησιν των αστέρων.

Σχόλια κατανόησης: Τέσσερα είναι τα λεγόμενα Μαθηματικά βιβλία (αριθμητική, μουσική, γεωμετρία, και αστρονομία). Δεν καταδικάζει αυτά ο Κανόνας μας λέει κανονολόγος, αλλά «το περιέργως αυτοίς κεχρήσθαι και ταις των ουρανίων κινήσεσι πειστεύειν».

Την ίδια εποχή που εκδόθηκε το Πηδάλιο, εκδόθηκε και ένα άλλο σύγγραμμα παρόμοιο με αυτό, ονόματι «Κανονικόν» υπό του Χριστοφόρου Προδρομίτου.

Ας δούμε όμως, όχι μόνον το πως ερμηνεύει τον Κανόνα της Λαοδικείας, αλλά τι στοιχεία παραθέτει περί της Αστρολογίας και της διακρίσεώς της μεταξύ Μαθηματικών και Αστρονομίας.

Ερμηνεία 2: Χριστόφορος Προδρομίτης."Ονομάζει δε ο κανών το τοιούτον ατόπημα ειδωλολατρικόν, καθότι ο πονηρός απάγων αυτούς επικαλείσθαι τον Χριστόν, βούλεται κατά μικρόν και λεληθότως εις ειδωλολατρίαν εκκυλίσαι.

Το κβ' κεφάλαιον του λθ' του εξηκοστού βιβλίου των Βασιλικών ταύτα διέξεισιν “Η μεν γεωμετρική δημοσία διδάσκεται, η δε μαθηματική κατακρίνεται”. Και ο παλαιός φησί, μαθηματικήν ειπέ την αστρολογίαν» (παρά βαλσαμώνι, Αποκρίσει κζ'), ήτις και απόπτυστος λογίζεται, ή επειδή δια των άλλων ειδών της μαθηματικής και γεωμετρίας προχωρεί τις και εις την λεγομένην αστρολογίαν, δια τούτο ανέφερεν ο κανών και την μαθηματικήν αστρολογίαν δε η γενεθλιαλογία (Βαρίνος). Όρα και Γρηγορίου Θεολόγου, Εις τα Φώτα, εν Γραικολατίνω, σελ, 626, περί ταύτης. 

Ου μόνον παρά χριστιανοίς αλλά και παρά τοις εθνικοίς μισητόν εχρημάτισε το των αστρολόγων φύλον, διό και εξόριστοι εγένοντο από Ρώμης, καθώς μαρτυρεί Δίων (βιβλ.μθ') και ο Τάκιτος (βιβλ.ιζ'). Βλέπε και Βλάσταριν, εν τω Μ', ΚΕΦ.Α', εις δύω είδη διαιρούντα την περί τους αστέρας πραγματείαν. Εις αστρονομίαν, εις ην οι δαίμονες συνήργουν. Όρα και Ιερεμίαν (Ι.2). 

Οι γαρ τοιούτοι συμπεριφέρεσθαι επίστευον τα ημέτερα τοις των ουρανίων κινήσεσι και δι’αυτών προγινώσκεσθαί τινα ως αναγκαίως συμβησόμενα. Τούτω δη τω κανόνι υπόκεινται και οι τα φαντασιώδη προγνωστικά των καλανδαρίων μετά πάσης αναγινώσκοντες της προθυμίας. Οι δε αστρονόμοι ουκ απόβλητοι. Όρα και Ζωναράν και Συμεών Θεσσαλονίκης, σελ.35,7,27".

Σχόλια κατανόησης: Καταλαβαίνουμε από τα σχόλιά του πως, η αστρολογία κάνει τον άνθρωπο να επικαλείται τον πονηρό και όχι τον Χριστό. 

Στο δεύτερο σχόλιό του μας λέει ότι διδάσκεται δημόσια η γεωμετρική, ενώ η μαθηματική όχι. Μαθηματική, όμως, εννοεί εδώ την Αστρολογία που χρησιμοποιεί και τα Μαθηματικά «δια τούτο ανέφερεν ο κανών και την μαθηματικήν αστρολογίαν» σύμφωνα με τον Βαλσαμώνα και όχι τα κοινά Μαθηματικά. 

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το τρίτο σχόλιό του. Εδώ μας λέει ότι ήταν μισητή ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ η Αστρολογία, αφού μας παραθέτει τις μαρτυρίες του Δίωνος και του Τάκιτου όπου εξορίζονταν οι Αστρολόγοι.

Οι αστρονόμοι όμως δεν είναι απόβλητοι. 

Κατά την πάροδο των αιώνων διαχωρίζεται η έννοια της Αστρονομίας, ως καθ’ αυτό ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ επιτρεπομένης της σπουδής αυτής ακόμη και σε Κληρικούς, από της Αστρολογίας θεωρουμένης ως μαντείας (κατά την υπό του Ζωναρά–ΡΠΣ.Γ'. 204-205) και του Ματθαίου Βλάσταρη, Σύνταγμα Μ', α' (ΡΠΣ. ΣΤ'. 359) διδομένη ορθήν ερμηνείαν εις τον κανόνα λστ' Λαοδικείας.

Πηγή, Έρευνα, Σχόλια κατανόησης: 

thematorthodoxtheolog.blogspot.com

Αναδημοσιεύτηκε: Καταδίκασε ο Κανών λστ' της Συνόδου της Λαοδικείας τα Μαθηματικά;