Ιεροί Κανόνες Θέατρα και Ιππόδρομοι.

Ιεροί Κανόνες Θέατρα και Ιππόδρομοι.

Στο προηγούμενο άρθρο μας είδαμε ότι πολλοί από εμάς είχαν την απορία για το σημαίνει ο όρος Μαθηματικά στον ΛΣΤ' κανόνα της Λαοδικείας.

Ένα παρόμοιο ερώτημα- απορία υπάρχει περί των όρων θέατρα και Ιππόδρομοι οι οποίοι εμπεριέχονται στους εξής κανόνες: Αποστολικοὶ μβ', μδ' - ΣΤ’ να', κδ', ξβ', ξς' - Ζ’ κβ' - Λαοδικείας νδ' - Καρθαγένης ιζ', ο'.

Καταδικάζουν οι συγκεκριμένοι κανόνες τον Ιππόδρομο και τα θέατρα;

Στην ερμηνεία του ΛΣΤ' κανόνα της Λαοδικείας δείξαμε πως: Κάθε Κανόνας λοιπόν ερμηνεύεται δια των Κανονολόγων. Αυτοί μας επεξηγούν τι σημαίνουν οι όροι του, όπως ακριβώς στη Νομική Επιστήμη, η κάθε διάταξη- Νόμος, ερμηνεύεται με βάση τους Νομικούς και όχι όπως (ίσως) εσφαλμένα τον/την καταλαβαίνουμε εμείς.

Εδώ τι λέγουν οι Κανονολόγοι;

Ακολουθεί ένα μέρος των κείμενων, το οποίο θεωρούμε ότι είναι αρκετό για να μας δώσει με σαφήνεια να καταλάβουμε τι εννοούν οι Κανόνες. Ενδιάμεσα θα υπάρχουν τα δικά μας σχόλια κατανόησης.

Κανών κδ' της ΣΤ'  Οἰκουμενικής Συνόδου.

Τους εκκλησιαστικούς μη θεωρείν ιππηλασίας, η θέατρα.

Μη εξέστω τινί των εν τω ιερατικώ καταλεγομένων τάγματι, η μοναχών, εν ιπποδρομίαις ανιέναι, η θυμελικών παιγνίων ανέχεσθαι· αλλ’ ει και τις κληρικός κληθείη εν γάμω, ηνίκα αν τα προς απάτην εισέλθοιεν παίγνια, εξαναστήτω, και παραυτίκα αναχωρείτω, ούτω της των Πατέρων ημίν προσταττούσης διδασκαλίας. Ει δε τις επί τούτω άλω, ή παυσάσθω, ή καθαιρείσθω.

ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΚΑΝΟΝΩΝ: Αποστολικοί μβ', μδ'- ΣΤ’ να', ξβ', ξς'- Ζ’ κβ' - Λαοδικείας νδ' - Καρθαγένης ιζ', ο'.

Bαλσαμών: Ακολούθως τω νδ' κανόνι της εν Λαοδικεία Συνόδου απαγορεύει και ο παρών κανών εις ιπποδρομίαν ανιέναι ιερατικούς ή μοναχούς, ή θυμελικών παιγνίων ακούειν‧προσθέμενος τους μετακαλουμένους εις γάμον κληρικούς (περί γαρ μοναχών ειπείν άτοπον ελογίσθη τοις Πατράσι δια πάντη απρεπές) αναχωρείν άμα τω εισελθείν τα παίγνια. Πλην ο μεν κανών της εν Λαοδικεία συνόδου ου κολάζει τους αθετητάς τούτου‧ ούτος δε παραινεί παύσασθαι τους τοιούτόν τι ποιούντας‧ μη παυομένους δε καθαιρείσθαι διορίζεται. Ο γαρ κανών ούτός, φασι, τας ποτέ γινομένας ιπποδρομίας απαγορεύει, ου μην τας σήμερον τελουμένας κατ’επιτροπήν και παρουσίαν βασιλικήν. Τότε μεν γαρ των δήμων κατεξουσιαζόντων εν ταις ιπποδρομίαις, και ποιούντων ταύτας ότε και όπως ηβούλοντο εκ δαπανημάτων οικείων, ως και εχόντων οίκους, και ίππους, και ιππώνας, τους και μέχρι και νυν περισωζομένους, και προσόδους χάριν των ιπποδρομιών, και του βασιλέως προσκαλουμένου, και εις τούτο μη εξουσιάζοντος, πολλά στασιώδη και άτοπα συνέπιπτον γίνεσθαι κατά τον της ιπποδρομίας καιρόν, των μεν προστιθέντων τω δήμω των Βενετών, των δε τω μέρει των Πρασίνων‧ εν καιροίς δε τισι και πόλεμοι συνεκροτήθησαν εμφύλιοι μέσον των αντιθέτων μερών, και κατά της βασιλείου περιωπής αναιδή ρήματα οι δημόται απηρεύξαντο, καθώς από διαφορών χρονικών τούτο παρίσταται‧ οίόν τι γέγονε επί του βασιλέως Ιουστινιανού, επί του Φωκά του τυράννου, και επί ετέρων βασιλέων… Σήμερον δε των ιπποδρομιών τελουμένων κατά παρουσίαν βασιλικήν δίχα τούτου αποτροπαίου τινός, κακόν τι γενέσθαι ουχ υποπτεύεται. Δια γουν τούτο οφείλουσι τα της ιπποδρομίας, και τα των θεωριών, και τα των κυνηγιών εις δυο διαιρείσθαι, ως είρηται, εις τα πάντη αποτρόπαια, εις α μη μόνον κληρικοί, αλλ’ουδέ λαικοί παραχωρούνται απέρχεσθαι τω φόβω του αφορισμού, και εις τα επιτετραμμένα, τα και σήμερον ενεργούντα, εις α ου μόνον λαικοί, αλλά και κληρικοί αποκριματίστως απελεύσονται. Ότι δε, φασιν, ου πάντα τα θεωρία και τα ιπποδρόμια οι κανόνες απηγόρευσαν, αλλά τα κινδυνώδη και αισχρά, δηλούται από του ξα' κανόνος της εν Καρθαγενη συνόδου λέγοντος ταύτα ρητώς...». PG 137,592B – 596C.

Σχόλιο: Ο ερμηνευτής μας είναι σαφέστατος: Ο γαρ κανών ούτός, φασι, τας ποτέ γινομένας ιπποδρομίας απαγορεύει, ου μην τας σήμερον τελουμένας κατ’επιτροπήν και παρουσίαν βασιλικήν. Απαγορεύει τις ιπποδρομίες που ελάμβαναν χώρα  τότε και όχι αυτές που διενεργούνται σήμερα στις οποίες παρίσταται και ο Βασιλιάς.

Στις ιπποδρομίες τις παλαιότερες, οι έχοντες χρήματα, οι εύποροι, είχαν δικούς τους στάβλους και ίππους. Στον ιππόδρομο, εκτός από το άθλημα αυτό  εγένοντο στάσεις δηλ. κινήματα  «πολλά στασιώδη και άτοπα συνέπιπτον γίνεσθαι κατά τον της ιπποδρομίας καιρόν» αλλά «και εν καιροίς δε τισι και πόλεμοι συνεκροτήθησαν εμφύλιοι μέσον των αντιθέτων μερών» συνοδευόμενοι από προσβολές κατά των παρόντων βασιλέων από τις αντιμαχόμενες  πλευρές  «και κατά της βασιλείου περιωπής αναιδή ρήματα οι δημόται απηρεύξαντο» πράγμα το οποίο μαρτυρείται από τις διάφορες χρονογραφίες  «καθώς από διαφορών χρονικών τούτο παρίσταται ‧ οίόν τι γέγονε επί του βασιλέως Ιουστινιανού, επί του Φωκά του τυράννου, και επί ετέρων βασιλέων…».

Όπως βλέπουμε μέχρι εδώ η κατάσταση τότε δεν ταιριάζει με τη σημερινή κατάσταση στους Ιπποδρόμους.

Αυτή η κατάσταση λοιπόν, η μετρημένη και όχι η εκτός ελέγχου (η τότε), σύμφωνα με τα λόγια του Βαλσαμώνα συνάδει με την δεύτερη περίοδο της μετεξέλιξης των Ιπποδρόμων στην οποία κανένα αποτρόπαιο- κακό δεν γίνεται πλέον «Σήμερον δε των ιπποδρομιών τελουμένων κατά παρουσίαν  βασιλικήν δίχα τούτου αποτροπαίου τινός, κακόν τι γενέσθαι ουχ υποπτεύεται». Πιο κάτω ο Κανονολόγος κάνει διάκριση ή μάλλον διαιρεί τα του Ιπποδρόμου. Οι κατηγορίες είναι δυο σύμφωνα με τα λόγια του. Η πρώτη είναι τα αποτρόπαια τα οποία κανένας δεν πρέπει να παρακολουθεί και η δεύτερη είναι τα επιτετραμμένα τα οποία όλοι μπορούν να τα παρακολουθούν ελεύθερα. Τέλος, στην τελευταία παράγραφο του αποσπάσματός μας σημειώνει χαρακτηριστικά  “Ότι δε, φασιν, ου πάντα τα θεωρία και τα ιπποδρόμια οι κανόνες απηγόρευσαν, αλλά τα κινδυνώδη και αισχρά, δηλούται από του ξα'  κανόνος της εν Καρθαγένη συνόδου λέγοντος ταύτα ρητώς”.

Νομίζουμε ότι δεν χρειάζονται περισσότερα σχόλια αλλά ας δούμε και  τι λέγουν ο ίδιος καθώς και οι άλλοι ερμηνευτές στους άλλους κανόνες.

Ματθαίος Βλάσταρης, Σύνταγμα κατά στοιχείον, Θ,Κεφ.Α': (...Κυνηγίων δε θεωρίαν ου το θηράν λέγει δια κυνών ή άλλως, αλλ’εν ταις μεγίσταις των πόλεων θηρία ετρέφοντο, λέοντές τε και άρκτοι, α δη και κατά τινας εξήγον καιρούς επί τα θέατρα, και νυν μεν ταύροις προσπαλαίειν εφίεσαν, νυν δε ανθρώποις δορυαλώτοις ή κατακριτοις, ώστε τούτους διασπαράττειν προς ηδονήν των θεωμένων... Τας ουν επί σκηνής ορχήσεις ανδρών τε και γυναικών, αναιδώς λογιζομένων και ασχημονούντων, και εις ακολασίαν τους ορώντας εκκαλουμένων, και τα επί κόρρης ραπίσματα και ψοφήματα απαγορεύων ο κανών…. Ο δε ιέ της εν Καρθαγένη συνόδου κανών τοις παισί των ιερέων απείρηκε θεωρία εκτελείν, ενίοις γαρ των πολιτών, οις έμελεν η περί τα θέατρα μανία, ίπποι ετρέφοντο εις άμμιλαν ησκημένοι δρόμων, και θηρία εις θηριομαχίαν ταύτα ουν τους παίδας των Ιερέων μη ότι τελείν κελεύει, αλλά μηδέ αφικνουμένους εκείσε θεωρείν.Δει γαρ αυτούς εν παιδεία τρέφεσθαι και νουθεσία Κυρίου.). PG 144, 1339CD.

Σχόλιο: Εδώ μας λέγει ότι είχαν τη συνήθεια στις μεγάλες πόλεις να εκτρέφουν λιοντάρια και αρκούδες με σκοπό  να τα βάλουν να φαγωθούν μεταξύ τους, ή και να παλέψουν με ανθρώπους, με μόνο κριτήριο το θέαμα και την απόλαυση  «των παρακολουθούντων ανθρώποις δορυαλώτοις ή κατακρίτοις, ώστε τούτους διασπαράττειν προς ηδονήν των θεωμένων».

Από την άλλη έχουμε τις άσεμνες ορχήσεις των γυναικών που γίνονταν η αιτία πολλοί πιστοί στα χρόνια αυτά να κατακρημνισθούν αφού οι γυναίκες και οι άνδρες  που χόρευαν καλούσαν τους θαμώνες σε ακολασία  «επί σκηνής ορχήσεις ανδρών τε και γυναικών, αναιδώς λογιζομένων και ασχημονούντων, και εις ακολασίαν τους ορώντας εκκαλουμένων».

Xριστοφόρου Προδρομίτου, σχόλιο στον κδ' της 6^ης Οικ.Συνόδου: «Θυμελικά τα της σκηνής, ήγουν τα καθ' ύπόκρισιν εν εκείνη γινόμε­να τεχνεύματα, παρά τό θύω· είχον γάρ εκείσε και βωμούς εν τη ορχή­στρα, ειτ’ ουν παλαίστρα, επι τω θύειν τω Βάκχω».

Σχόλιο: Εδώ ο ερμηνευτής μας πληροφορεί ότι στους χορούς αυτούς είχαν και αγάλματα «επί τω θύειν τω Βάκχω».

Βαλσαμών, σχόλιο στον να' της ΣΤ΄Οικ.Συνόδου: «…Εσο δε ειδώς ως, ει και εν εκείνω των κανόνι (τον κδ' τῆς ΣΤ Οἰκ.Συνόδου) εγράψαμεν τα παρά τινων λεγόμενα, χάριν του μη κωλύεσθαι τας σήμερον τελουμένας ιπποδρομίας, αλλά γε τας επί σκηνής ορχήσεις και τα επί θυμέλης των μίμων θεωρία αδιαστίκτως κολάζεσθαι πάντες λέγουσι, και εξ αμφοτέρων των κανόνων. Κηνυγίων δε θεωρία λέγει ο κανών τας θηριομαχίας, αύται δε κωλύονται ου τα λαγωκυνήγια… ». PG 137,693AB.

Σχόλιο: Και εδώ ο Βάλσαμών μας πληροφορεί πως δεν απαγορεύονται σήμερα οι ιπποδρομίες  «χάριν του μη κωλύεσθαι τας σήμερον τελουμένας ιπποδρομίας,». Με τον ορό Κυνηγίων ο κανόνας εννοεί τις θηριομαχίες και όχι τα λαγοκυνήγια.

Ζωναράς, σχόλιο στον να' της ΣΤ' Οικ.Συνόδου: «… τας επί σκηνής ορχήσεις, είτε δι’ανδρών γίνοιντο απρεπώς λυγιζομένων και ασχημονούντων εν τω ορχήσθαι, είτε δια γυναικών εις ακολασίαν τους ορώντας εκκαλουμένων…».
PG 137,696AB.

Xριστοφόρου Προδρομίτου, σχόλιο στον να' της 6^ης Οικ.Συνόδου: «Τα θεωρία των κηνυγίων ου τω θηρεύειν δια κυνών ή άλλων εστίν, αλλ’εν ταις μεγίσταις  πόλεσι λέοντες και άρκτοι ετρέφοντο και εξαγόμενοι εις το θέατρον εμάχοντο ταύροις η κατακρίτοις ανθρώποις προς ηδονήν των θεωμένων».

Νομίζουμε ότι μετά από τις ερμηνείες των Κανονολογων έχει ξεκαθαριστεί πλέον το τι απαγόρευαν και τι επέτρεπαν οι Κανόνες.Παρά ταύτα όμως η έρευνα του θέματος έχει κι άλλο βάθος αφού πρέπει να μελετηθούν κι άλλο τα κείμενα ώστε να διαφωτιστούν περισσότερο οι πτυχές του.