«....πάσα η ποίησις τω Ομήρω αρετής εστιν έπαινος...»

«....πάσα η ποίησις τω Ομήρω αρετής εστίν έπαινος...»

Έχουμε τονίσει πολλές φορές σ’αυτή τη σειρά των άρθρων μας πως οι Πατέρες της Εκκλησίας δεν στρέφονται κατά των Ελλήνων ως Έθνος αλλά κατά της ειδωλολατρίας τους, και έτσι όπου υπάρχει η λέξη Έλληνας ερμηνεύεται στα έργα τους ως Ειδωλολάτρης. Ωστόσο, γίνεται μεγάλη σύγχυση της έννοιας αυτής, εσκεμμένα θα λέγαμε, επειδή ορισμένοι ταυτίζουν τον Έλληνα με τον Ειδωλολάτρη, λες και δεν υπήρχαν Έλληνες που δεν λάτρευαν τα είδωλα στον προ Χριστού αιώνα. Ταυτίζουν τον Έλληνα με τον ειδωλολάτρη ώστε όπου αναφέρουν οι Πατέρες τη λέξη Έλληνας να δίνεται η εντύπωση στον αναγνώστη πως εννοούν τον Έλληνα κατά το έθνος και όχι κατά την θρησκεία των Ελλήνων, την Ειδωλολατρία!

Ισχυρίζονται μερικοί εκδότες περιοδικών!, πως οι Πατέρες είναι άσπονδοι εχθροί των Ελλήνων και πως μισούν το έθνος μας, τα έργα των ποιητών των Αρχαίων Ελλήνων καθώς και τους ίδιους τους ποιητές. Στο σημερινό 5ο άρθρο της σειράς μας που ακολουθεί, θα δούμε αν συμφωνούν οι απόψεις των παγανιστοπεριοδικοεκδοτών με αυτές του Μ.Βασιλείου, όπως και ποια είναι η γνώμη του ιεράρχη για τους γνωστούς άνδρες της αρχαιότητας, τους φιλοσόφους και τους Ποιητές.

O Μ.Βασίλειος δεν διστάζει να προβάλλει παραδείγματα αρετής τα οποία υπάρχουν μέσα στα έργα της θύραθεν γραμματείας. Τονίζει πως δεν είναι όλα παραδεκτά αλλά πρέπει να κρατήσουμε μόνον τα όσα είναι χρήσιμα!Τα υπόλοιπα που δεν είναι χρήσιμα και αποτελούν πράξεις ανδρών μοχθηρών πρέπει να τα αποφεύγουμε και να μην μιμούμαστε τις πράξεις τους βουλώνοντας τα αυτιά μας, όπως έκανε ο Οδυσσέας όταν περνούσε από τις Σειρήνες: «αλλ’όταν μεν τας των αγαθών ανδρών πράξεις ή λόγους υμίν διεξίωσιν, αγαπάν τε και ζηλούν, και ότι μάλιστα πειράσθαι τοιούτους είναι · όταν δε επί μοχθηρούς άνδρας ελθώσι, την μίμησιν ταύτην δει φεύγειν, επιφρασσομένους τα ώτα, ουχ ήττον ή τον Οδυσσέα φασίν εκείνοι τα των Σειρήνων μέλη». PG 31,568CD.

Ευθύς αμέσως στο λόγο του αρχίζει να απαριθμεί τα παραδείγματα των σπουδαίων ανδρών: «Επαναγάγωμεν δε τον λόγον αύθις προς τα των σπουδαίων πράξεων παραδείγματα». PG 31,576CD.

Η παρουσίαση των καλών πράξεων προς μίμηση που προέρχονται από τους Εθνικούς γίνεται από τον Μ.Βασίλειο κατά την τακτική της μέλισσας που δεν μαζεύει άνθη από όλα τα φυτά, αλλά αποφεύγοντας τα αγκάθια που υπάρχουν γύρω από τα άνθη κομίζει το χρήσιμο και επωφελές: "Και καθάπερ της ροδωνίας του άνθους δρεψάμενοι τας ακάνθας εκκλίνομεν, ούτω και επί των τοιούτων λόγων όσον χρήσιμον καρπωσάμενοι, το βλαβερόν φυλαξώμεθα". PG 31,569CD.

Οι πρώτες «έξωθεν» χρήσιμες υποθήκες προέρχονται από τους δυο αρχαιότερους ποιητές τον Όμηρο και τον Ησίοδο, και είναι από το διάσημο χωρίο που λέει πως η αρετή αποκτάται με μόχθο: «Της δ’αρετής ιδρώτα θεοί προπάροιθεν έθηκαν/ αθάνατοι · μακρός δε και όρθιος οίμος εις αυτήν / και τρηχύς το πρώτον· επήν δ’εις άκρον ίκηται/ ρηιδίη δε έπειτα πέλει, χαλεπή περ εούσα». (Έργα και Ημέραι 289-292). Το χωρίο αυτό το αποδίδει ο ιεράρχης με δικά του λόγια και το σχολιάζει εκτενώς «Ότι τραχεία μεν πρώτον και δύσβατος, και ιδρώτος συχνού και πόνου πλήρης, η προς αρετήν φέρουσα, και ανάντης, οδός». PG 31,572ΑΒ.

Συνεχίζοντας τα παραδείγματά του αναφέρει πως έμαθε από κάποιον «δεινό άνδρα» [1] ότι: «πάσα η ποίησις τω Ομήρω αρετής εστιν έπαινος» και προσκομίζει από την Οδύσσεια το επεισόδιο της συνάντησης του γυμνού Οδυσσέα με τη Ναυσικά όπου ο Οδυσσέας φορούσε αντί ιματίων την αρετή: «και μηδένα Φαιάκων εν τω τότε είναι άλλο τι αν εύξασθαι μάλλον ή Οδυσσέα γενέσθαι͵ και ταύτα εκ ναυαγίου περισωθέντα. Εν τούτοις γαρ έλεγεν ο του ποιητού της διανοίας εξηγητής μονονουχί βοώντα λέγειν τον Όμηρον ότι· Αρετής υμίν επιμελητέον͵ ω άνθρωποι͵ ή και ναυαγήσαντι συνεκνήχεται και επί της χέρσου γενόμενον γυμνόν τιμιώτερον αποδείξει των ευδαιμόνων Φαιάκων». PG 31,572BD.

Ακολουθεί μια γνωστή ρήση του Σόλωνα, μια ρήση του Θεόγνη και η περίφημη ιστορία της συνάντησης του Ηρακλή με την Αρετή και την Κακία που συνέθεσε ο Πρόδικος ο Κεïός: «Και μην και ο Κεϊός που σοφιστής Πρόδικος των εαυτού συγγραμμάτων αδελφά τούτοις εις αρετήν και κακίαν εφιλοσόφησεν· ω δη και αυτώ την διάνοιαν προσεκτέον· ου γαρ απόβλητος ο ανήρ». PG 31,573ΑΒ.

Συνεχίζοντας τη διήγηση του, μας παρουσιάζει ορισμένες σπουδαίες πράξεις των παλαιών ανδρών της αρχαιότητας.

Επιλέγονται και παρουσιάζονται πέντε συνολικά μορφές. Δυο πολιτικοί και στρατιωτικοί άρχοντες και τρεις φιλόσοφοι ως παραδείγματα αοργησίας και ανεξικακίας (Περικλής – Ευκλείδης Μεγαρεύς και Σωκράτης). Αναφέρει το παράγγελμα των αρχαίων, ότι, εάν σε χτυπήσει κάποιος στη δεξιά σιαγόνα να γυρίσεις και την αριστερή: «Τουτί μεν γαρ το του Σωκράτους αδελφόν εκείνω τω παραγγέλματι͵ ότι τω τύπτοντι κατά της σιαγόνος και την ετέραν παρέχειν προσήκε». PG 31,576D.

Eγκωμιάζει τη σωστή συμπεριφορά του Περικλή ή του Ευκλείδη που με αοργησία υπέμειναν αυτούς που τους δίωξαν, ενώ συγχρόνως εύχονταν για τους Εχθρούς τους: «τοσούτου δειν απαμύνασθαι͵ το δε του Περικλέους η το Ευκλείδου τω τους διώκοντας υπομένειν και πράως αυτών της οργής ανέχεσθαι͵ και τω τοις εχθροίς εύχεσθαι τα αγαθά͵ αλλά μη επαράσθαι». PG 31,575CD.

Ως παραδείγματα ανδρών που διακρίθηκαν για την εγκράτεια αναφέρει τον μαθητή του Πυθαγόρα τον Κλεινία. Θεωρεί πως ο Κλεινίας έπραξε σωστά όταν αρνήθηκε να δώσει όρκο και πως η στάση του αυτή είναι σύμφωνη με τις Χριστιανικές αρχές.

Τα παραδείγματα αυτών των ανδρών τα στηρίζει με τον λόγο του ο Μ.Βασίλειος και θίγει ορισμένους μοναχούς οι οποίοι είχαν παρθένους συνεισάκτους. Στο λόγο του περί των συνεισάκτων διατυπώνει την άποψη πως οι Σοφοί των Ελλήνων που ήσκησαν τη Φιλοσοφία, και διακρίθηκαν ως προς το βίο τους, στη Μέλλουσα Κρίση θα «κατακρίνουν» όλους αυτούς που γνώρισαν την Αληθινή Σοφία του Θεού, αυτούς δηλαδή που γνώρισαν τον Χριστό και την αληθινή φιλοσοφία του, αλλά δεν την τίμησαν διάγοντας ανάλογο βίο, σύμφωνο με τα όσα διδάχθηκαν: «Ει γαρ άνδρες Νινευίται οι επί τω του προφήτου κηρύγματι πιστεύσαντες, αναστάντες εν τη κρίσει κατακρινούσι τους παρακούσαντας των του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ρημάτων, πάντως που οι των Ελλήνων σοφοί, οι την φιλοσοφίαν ασκήσαντες, και την μισογυνίαν ελόμενοι, κατακρινούσι τους εν τη αληθινή σοφία όντας, και συμπεπλεγμένους γυναικαρίοις ασώτοις· ότι εκείνοι δια γραμματικήν εμπειρίαν και ρητορικήν δεινότητα, ήτις μωρία παρά τω Θεώ εστιν, εγκράτειαν ήσκησαν, καίπερ ειδώλοις αψύχοις λατρεύοντες». PG 30,824CD.

Ο Μ.Βασίλειος από τα παραπάνω παραδείγματα συνθέτει «έναν λόγον περί αρετής» εμπλουτισμένο αποκλειστικά από την έξωθεν γραμματεία ώστε να δείξει πως όλοι οι άνδρες αξίζουν τον έπαινο, επειδή σχεδόν άπαντες ανάλογα με τη δύναμη τους μίλησαν για σοφία και έπραξαν αναλόγως στη ζωή τους.

Μετά την παρουσίαση των ενάρετων πράξεων και λόγων της έξωθεν γραμματείας ως παράδειγμα για τους Νέους, ο Μ.Βασίλειος εμφανίζει την ενασχόληση με τους έξωθεν λόγους όχι μόνον ως επιτρεπτή, αλλά ως επωφελή και σχεδόν επιβεβλημένη, εφόσον μέσα από αυτή προκύπτουν μεγάλα μαθήματα για την αρετή του βίου που πρέπει να κοσμεί τον άνθρωπο. Ο ιεράρχης διατηρεί τη σκέψη που διατύπωσε στο προοίμιο της πραγματείας του προς τους Νέους: το «χρήσιμον» και η «ωφέλεια» από τους «ελλογίμους παλαιούς άνδρες» για τον «προκείμενο» σε μας «μέγιστο αγώνα» για την επιμέλεια της ψυχής». Σημειώνει επίσης πως είναι ωφέλημα για την ψυχή τα μαθήματα που μας δίνουν οι καλές πράξεις τους: «Ου μικρόν γαρ το όφελος, οικειότητά τινα και συνήθειαν ταις των νέων ψυχαίς της αρετής εγγενέσθαι· επείπερ αμετάστατα πέφυκεν είναι των τοιούτων μαθήματα, δι’απαλότητα των ψυχών εις βάθος ενσημαινόμενα». PG 31,572AB.

Αυτά που διαβάσαμε είναι ένα μικρό απόσπασμα από τα όσα εκθέτει ο ιεράρχης.

Γεννάται λοιπόν το ερώτημα: Γιατί οι σύγχρονοι παγανιστές δεν προβάλλουν μέσα από την Πατερική Γραμματεία εκείνους τους Πατέρες της Εκκλησίας που δείχνουν τα ίδια παραδείγματα αοργησίας, άρνησης όρκου, καλών πράξεων και σοφών λόγων με αυτά των αρχαίων ποιητών ,όπως κατ’αναλογία πρόβαλλε ο Μ.Βασίλειος παραδείγματα αρχαίων ανδρών στους Χριστιανούς της εποχής του;
_________________________________________

[1] Πιθανότατα εννοείται εδώ ο δάσκαλός του Λιβάνιος, βλ.Β.Ψευτογκά, Μ.Βασιλείου έργα,Ε.Π.Ε 7,Θεσσαλονίκη 1973,σ.328,σημ.13.

Μελέτη: Ερευνητής
Πηγή: thematorthodoxtheolog.blogspot.gr