Διάλεξις πρὸς Ἀχμέδ τὸν Σαρακηνὸν ἀποδεικνύουσα τὸν ὑπὸ τοῦ ἱερέως ἱερουργούμενον ἄρτον καὶ οἶνον, Σῶμα καὶ Αἷμα ἀληθινὸν καὶ ὁλόκληρον εἶναι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

TOY MΑΚΑΡΙΟΥ ΣΑΜΩΝΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΓΑΖΗΣ. PG 120,821A- 832D

    

    

Τὸ ἐνδιαφέρον ποὺ ἔχει ὁ συγκεκριμένος διάλογος, δὲν ἔγκειται μόνον στὸ ὅτι ἀποδεικνύει πὼς ὁ ἄρτος καὶ ὁ οἶνος εἶναι τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Κύριου, ἀλλὰ καὶ στὸ γεγονὸς ὅτι τίθενται σοβαρὰ ἐρωτήματα ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ λόγιου Ἀχμέδ τοῦ Σαρακηνοῦ. Ἂς τὸν παρακολουθήσουμε.

Ἐτυγχάνομέν ποτε πορευόμενοι τὴν εἰς Ἓμεσαν μετὰ πολλῶν ἄλλων καὶ τῇ συνήθει διαλέξει τῇ καθ’ὁδὸν παραμύθιον οὔσῃ χρώμενοι, περὶ διαφόρων ὑποθέσεων, πέραν τοῦ δέοντος ἐν συνουσίᾳ διήλθομεν · ἐξ’ὧν καί τις σοφὸς ἀνὴρ καὶ λόγιος, Σαρακηνὸς τὸ γένος, εἰς τὴν τῶν μυστηρίων διήγησιν τραπείς, ἠρώτησεν ἐμέ, οὐτωσί φάσκων «Διὰ τί, ὢ ἐπίσκοπε, ὑμεῖς οἱ ἱερεῖς ἐμπαίζετε τοῦ Χριστιανούς, τὸν ἐξ’ἀλεύρου ὀπτώμενον ἄρτον αὐτοῖς κατὰ βραχὺ μερίζοντες, καὶ σῶμα Χριστοῦ ὀνομάζοντες, ἄφεσιν ἁμαρτιῶν παρέχειν αὐτὸν τοῖς μεταλαμβάνουσι δυνάμενον διαβεβαιοῦντες ; Ἄρα ἤ ὑμᾶς αὐτοὺς ἐμπαίζετε, ἤ τοὺς ὧν ἄρχετε ;

Σχόλιο: Ὁ Ἀχμέδ ὁ Σαρακηνὸς, στὸ σημεῖο αὐτὸ ἀναρωτιέται, πῶς εἶναι δυνατὸν ὁ ἄρτος ποὺ παρασκευάζεται ἀπὸ ἀλεῦρι νὰ λέγεται σῶμα Χριστοῦ, καὶ μάλιστα νὰ παρέχει καὶ ἄφεσιν ἁμαρτιῶν! Θεωρεῖ πὼς οἱ Ἐπίσκοποι ἐμπαίζουν τοὺς Χριστιανούς.

Σαμωνᾶς : Καί τί λέγεις; ἄρτος οὐ γὰρ Θεοῦ σῶμα;

Ἀχμέδ : Ἑκάτερον ἀπορῶ μέρος ἀποκρίνασθαι τῆς ἀντιφάσεως.

Σαμωνᾶς : Τοσούτον σὲ ἡ μήτηρ σου γεγέννηκεν ;

Ἀχμέδ : Οὐχί.

Σαμωνᾶς : Ἀλλὰ πόσον;

Ἀχμέδ : Σμικρόν.

Σαμωνᾶς : Καί τίς σὲ ἐμεγένθυνε ;

Ἀχμέδ : Θεοῦ θέλοντος, ἡ τροφή.

Σαμωνᾶς : Οὐκοῦν ἄρτος σοι γέγονε σῶμα;

Ἀχμέδ : Σύμφημι

Σαμωνᾶς : Καὶ πῶς σοι ἄρτος γέγονε σῶμα ;

Ἀχμέδ : Τὸν τρόπον ἀγνοῶ.

Σχόλιο: Ὁ Σαμωνᾶς στὸν προηγούμενο διάλογο ρωτάει τὸν Ἀχμέδ, ἂν τὸν γέννησε τόσο μεγάλο ἡ μητέρα του. Ἀφοῦ ἀρνηθεῖ ὁ Ἀχμέδ καὶ πεῖ ὅτι τὸν γέννησε μικρὸν ἡ μάνα του, τότε ὁ Σαμωνᾶς τὸν ρωτάει τί εἶναι αὐτὸ ποὺ τὸν μεγάλωσε.Αὐθόρμητα ὁ Ἀχμέδ ἀπαντᾷ πὼς εἶναι ἡ τροφὴ αὐτὴ ποὺ τὸν μεγάλωσε, Θεοῦ θέλοντος.Ἀμέσως ἀφοῦ παραδεχθεῖ ὁ Ἀχμέδ πὼς ἡ τροφὴ ποὺ ἔφαγε ἔγινε ἡ αἰτία νὰ ἀναπτυχθεῖ σωματικὰ, τίθεται ἡ ἐρώτηση ἀπὸ τὸν Σαμωνᾶ : ὁ ἄρτος ποὺ ἔφαγες καὶ μεγάλωσες δὲν ἔγινε σῶμα δικό σου; O Ἀχμέδ συμφωνεῖ ὅτι ὁ ἄρτος ποὺ ἔφαγε μετεβλήθη σὲ σῶμα καὶ ἔτσι μεγάλωσε, ἀλλὰ ὅταν τὸν ρωτάει ὁ Σαμωνᾶς νὰ τοῦ πεῖ τὸν τρόπο, ὁ Ἀχμέδ ἀπαντᾷ πὼς τὸν ἀγνοεῖ.

Στὸ σημεῖο αὐτὸ ὁ Ἀχμέδ παραδέχεται ὅτι ὁ κοινὸς ἄρτος μπορεῖ νὰ μεταβληθεῖ σὲ σῶμα ἀνθρώπινο. Ἔτσι ὁ Σαμωνᾶς τοῦ ἀποδεικνύει πὼς ἡ μεταβολὴ μπορεῖ νὰ συντελεσθεῖ στὰ μέτρα τοῦ ἀνθρώπου.Τὸ ἑπόμενο στάδιο εἶναι νὰ τοῦ δείξει πῶς ὁ κοινὸς ἄρτος θὰ μεταβληθεῖ ὄχι σὲ σῶμα κοινοῦ ἀνθρώπου ἀλλὰ σὲ Σῶμα Χριστοῦ.

Ἀμέσως μετά ὁ Σαμωνᾶς πληροφορεῖ τὸν Ἀχμέδ γιὰ τὸν τρόπο τῆς μετατροπῆς τῆς τροφῆς ποὺ καταναλώνουμε σὲ σῶμα ἀνθρώπινο. Ἐξηγεῖ πὼς μὲ τὴ θερμότητα τοῦ ἥπατος ἡ τροφὴ ποὺ βρίσκεται στὸ στομάχι μας διασπᾶται καὶ μεταφέρεται διὰ τῶν φλεβῶν στὰ ὄργανά μας ὅπου ἐκεῖ τελικὰ γίνεται σῶμα ἀνθρώπινο.Ὁ κοινὸς ἄρτος ποὺ τρῶμε γίνεται σῶμα ἀνθρώπινο.

Σαμωνᾶς : Διὰ τοῦ λαιμοῦ ἡ βρῶσις καὶ ἡ πόσις εἰς τὸν στόμαχον κατέρχεται, ὡς εἰς χύτραν · παρακειμένου δὲ τῷ στομάχῳ θερμοῦ ὄντος τοῦ ἥπατος, ἐψεῖται ἡ τροφὴ καὶ χυλοῦται καὶ τὸ μὲν παχυμερές, κάτω χωρεῖ· τὸ δὲ λεπτομερές, κεχυλωμένον ἐπιπολάζει. Ὡς δὲ θερμὸν ὑπάρχον τὸ ἧπαρ καὶ συμφῶδες, ἀνασπᾷ καὶ αἱματοῖ · καὶ ὡς δι’ὀχετῶν ἅπαν τὸ σῶμα διὰ τῶν φλεβῶν καταρδεύει · μερίζον τὴν χυλωθεῖσαν ἐν τῷ στομάχῳ τροφήν, καὶ ἐν αὐτῷ αἱματωθεῖσαν, ἑκάστῳ τῶν μελῶν συμμεταβαλλομένην , οἷόν ἐστιν ἐκεῖνο, ὀστείοις ὀστοῦν, μυελῷ μυελόν, νεύροις νεῦρον, ὀφθαλμὸς ὀφθαλμοῖς, θριξί τρίχα, δέρματι δέρμα, ὄνυξιν ὄνυχα · καὶ οὕτω γίνεται ἡ τοῦ βρέφους εἰς ἄνδρα αὔξησις, τοῦ ἄρτου αὐτῷ γεγονότος σῶμα, καὶ τῆς πόσεως αἷμα.

Ἀχμέδ : Ἓοικε.

Σαμωνᾶς: Τρόπον τὸν αὐτὸν καὶ τὸ ἡμέτερον νόει μοι γίνεσθαι μυστήριον. Τίθησι γὰρ ἐπὶ τὴν ἁγίαν τράπεζαν ὁ ἱερεὺς τὸν ἄρτον, ὁμοίως καὶ τὸν οἶνον · καὶ δεομένου ἐπικλήσει ἁγίᾳ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον κάτεισι, καὶ ἐπιφοιτᾷ τοῖς προκειμένοις · καὶ τῷ πυρὶ τῆς αὐτοῦ θεότητος εἰς σῶμα καὶ αἷμα Χριστοῦ τὸν ἄρτον καὶ τὸν οἶνον μεταβάλλει, οὐχ ἧττον ἤ τὸ ὕπαρ τὴν τροφήν, εἰς τὸ τοῦ τινος ἀνθρώπου.Ἤ οὐ δίδως , ᾧ τάν, δύνασθαι τὸ πανάγιον τοῦ Θεοῦ Πνεῦμα, ὅπερ τὸ σὸν δύναται ἧπαρ ἐκτελεῖν;

Ἀχμέδ :Δίδωμι.

Σχόλιο: Ὁ Ἀχμέδ παραδέχεται τὸ ὀρθὸν τοῦ τρόπου κατὰ τὸν ὁποῖο ἡ τροφὴ γίνεται σῶμα.Ἐν συνεχείᾳ ὁ Σαμωνᾶς τοῦ ἐξηγεῖ πὼς κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ ὁ ἄρτος γίνεται Σῶμα Χριστοῦ.Ὁ κοινὸς ἄρτος ποὺ λαμβάνει ὁ ἄνθρωπος τίθεται στὸ στομάχι του ἐνῷ ὁ ἄρτος τῆς θείας Εὐχαριστίας τίθεται στὴν Ἅγια Τράπεζα. Ὁ κοινὸς ἄρτος ψήνεται-χωνεύεται ἀπὸ τὴν θερμότητα τῶν ὀργάνων τοῦ ἀνθρώπινου σώματος καὶ ἔτσι μεταβάλλεται σὲ σῶμα ἀνθρώπινο, ἐνῷ ὁ ἄρτος τῆς θείας εὐχαριστίας ψήνεται ἀπὸ τὸ πῦρ τῆς θεότητος μετὰ τὴν ἐπίκληση τοῦ Ἅγιου Πνεύματος ἀπὸ τὸν Ἱερέα καὶ ἔτσι μεταβάλλεται σὲ σῶμα Χριστοῦ.Στὸ τέλος ὁ Σαμωνᾶς ρωτάει τὸν Ἀχμέδ μήπως ἀμφιβάλλει γιὰ τὸ ἂν τὸ Πανάγιο Πνεῦμα μπορεῖ νὰ μεταβάλλει τὸν ἄρτο σέ Σῶμα Χριστοῦ, ὅπως ἀκριβῶς τὰ ἀνθρώπινα ὄργανα μεταβάλλουν τὸν κοινὸ ἄρτο σὲ σῶμα ἀνθρώπου.

Ὁ Ἀχμέδ συμφωνεῖ καὶ παραδέχεται ὅτι τὸ Πανάγιο Πνεῦμα μπορεῖ νὰ μεταβάλλει τὸν ἄρτο διὰ τοῦ πυρός της θεότητος σὲ Σῶμα Χριστοῦ, ὅπως ἀκριβῶς τὸ ἀνθρώπινο στομάχι μὲ τὴ θερμότητά του μπορεῖ νὰ μεταβάλλει τὸν κοινὸ ἄρτο σὲ ἀνθρώπινο σῶμα.

Σαμωνᾶς: Τούτου τοίνυν τοῦ σώματος καὶ αἵματος μεταλαμβάνομεν εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον, τοῦ Δεσπότου ἡμῶν εἰρηκότος «Ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα, ἔχει ζωὴν αἰώνιον.Τοῖς δὲ δυσπειθῶς ἔχουσι πρός τὸ φαινόμενον, ὡς μὴ βλέπουσι τὸ συμβαῖνον τῇ ἐπαγγελίᾳ τῶν σωματικῶς ἐνεργουμένων (ἄρτος γὰρ καὶ οἶνος φαίνεται) προσέτι δὲ καὶ τοῖς λέγουσι, Πῶς ἐστι δυνατὸν εὐχὴν καὶ δυνάμεως θείας ἐπίκλησιν ἐπὶ τοῦ ἄρτου γενομένην μεταβάλλειν αὐτὸν εἰς σάρκα ζῶσαν; ἁπλοῦς ἐξαρκεῖ λόγος. Ἀντερωτήσωμεν γάρ, τοῦ τρόπου τῆς κατὰ σάρκα γεννήσεως πᾶσιν ὄντος προδήλου, πῶς ἄνθρωπος ἐκεῖνο τὸ ὑγρὸν γίνεται, τὸ εἰς ἀφορμὴν τῆς συστάσεως τοῦ ζῴου καταβαλλόμενον; Ἀλλὰ μὴν οὐδεὶς ἐπ’ἐκείνου λόγος ἐστίν, ὁ λογισμῷ τινι τὸ πιθανὸν ἐξευρίσκων. Τὶ γὰρ κοινὸν ἔχει ὅρος ἀνθρώπου πρὸς τὴν ἐκείνην θεωρουμένην ποιότητα συγκρινόμενος; Ἄνθρωπος μὲν γὰρ λογικόν τι χρῆμα καὶ διανοητικόν ἐστι · ἐκεῖνο δὲ ἐν ὑγρά τινι θεωρεῖται ποιότητι.Καὶ πλέον οὐδὲν τοῦ κατ’αἴσθησιν ὁρωμένου καταλαμβάνει ἡ ἔννοια. Ἀλλὰ θεία δυνάμει ἐκεῖνο ἄνθρωπος γινεται · ἧς μὴ συμπαρούσης, ἀκίνητόν ἐστι καὶ ἀνενέργητον.Εἰ οὖν ἐκεῖ τὸ ὑποκείμενον ποιεῖ τὸν ἄνθρωπον, ἀλλ’ἡ θεία δύναμις πρὸς ἀνθρώπου φύσιν μεταποιεῖ τὸ φαινόμενον, τῆς ἐσχάτης ἂν εἴη ἀγνωμοσύνης, ἐκεῖ τοσαύτην Θεοῦ προσμαρτυροῦντας δύναμιν, ἀτονεῖν ἐν τῷ μέρει τούτῳ τὸ Θεῖον οἴεσθαι, πρὸς τὴν ἐκπληρῶσιν τοῦ θελήματος.

Ἀχμέδ :Ἀλλὰ τὶ κοινὸν ἄρτῳ καὶ σαρκὶ;

Σαμωνᾶς: Καὶ τὶ τὸ κοινόν, λέξον μοι, ὑγρότητι καὶ εἰκόνι Θεοῦ; Ἀλλ’ὥσπερ οὐδὲν ἐκεῖ τὸ παράδοξον, εἰ, Θεοῦ βουλομένου, πρὸς τὸ τιμιώτατον ζῷον τὸ ὑγρὸν μεταβαίνει, οὕτω καὶ ἐπὶ τούτῳ τὸ ἴσον πιστευτέον, μηδὲν εἶναι θαυμαστόν, εἰ θείας δυνάμεως παρουσίᾳ πρὸς ἀφθαρσίαν μετασκευάζεται ὁ ἄρτος, καὶ εἰς σῶμα Χριστοῦ μεταβάλλεται.

Σχόλιο: Ἀφοῦ παραδεχθεῖ ὁ Ἀχμέδ ὅτι ὁ ἄρτος τῆς θείας εὐχαριστίας μπορεῖ νὰ γίνει Σῶμα Χριστοῦ διὰ τοῦ πυρός της Θεότητος καὶ τὴ ἐπικλήσει τοῦ Πανάγιου Πνεύματος, ἀμέσως ὁ Σαμωνᾶς τοῦ δηλώνει πὼς ἀπὸ αὐτὸ τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ κοινωνοῦμε ἐμεῖς, ἀκολουθώντας αὐτὸ πού μας εἶπε ὁ Χριστὸς «Ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα, ἔχει ζωὴν αἰώνιον». Ἐξηγεῖ ἐπίσης πὼς αὐτοὶ ποὺ δὲν πιστεύουν στὸ μυστήριο συνεχίζουν ἀκόμη νὰ βλέπουν καὶ μετὰ τὴν μεταβολὴ τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα Χριστοῦ ὡς κοινὸ ἄρτο καὶ οἶνο.Οἱ μὴ πιστεύοντες λέγουν, πῶς εἶναι δυνατὸν μὲ τὴν ἐπίκληση τῆς θείας δυνάμεως νὰ συντελεστεῖ αὐτὴ ἡ μεταβολή;

Ἐδῶ ὁ Ἀχμέδ ρωτάει εὔλογα τί τὸ κοινὸ ἔχει ὁ ἄρτος καὶ ἡ σάρκα ἐννοώντας πὼς δὲν ὑπάρχει κάτι ποὺ νὰ μᾶς δηλώνει πὼς τὸ ἀρχικὸ στάδιο (ἄρτος) θὰ γίνει σῶμα Χριστοῦ.

Ὁ Σαμωνᾶς τοῦ ἀπαντάει μὲ ἐρώτηση ζητώντας νὰ τοῦ πεῖ ὁ Ἀχμέδ τί τὸ κοινὸ ἔχει ἡ ἀρχικὴ ὑγρὰ ποιότης μὲ τὴν εἰκόνα Θεοῦ, ποὺ στὸ τέλος γίνεται ἄνθρωπος.Μᾶς λέει ἐπίσης ὅτι καὶ ἐμεῖς θὰ πρέπει νὰ τοὺς ρωτήσουμε νὰ μᾶς ποῦν, πῶς συντελεῖται ἡ μεταβολὴ ἀπὸ τὴ στιγμὴ τῆς συλλήψεως τοῦ ἀνθρώπου σὲ ὁλοκληρωμένο ἄνθρωπο μετὰ τὸν τοκετὸ ἐνῷ τὸ ἀρχικὸ στάδιο δὲν δείχνει καθόλου ὅτι θὰ γίνει ὁλοκληρωμένος ἄνθρωπος. Ὅπως ἐκεῖ δὲν ὑπάρχει τίποτε τὸ παράδοξο, ἀφοῦ μὲ τὴ θέληση τοῦ Θεοῦ ἡ ὑγρὰ ποιότης μεταβαίνει σὲ ζωντανὸ ἄνθρωπο ὀργανισμὸ, ΣΩΜΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, ἐνῷ στὴν ἀρχὴ δὲν φαίνεται πώς θα γίνει, ἔτσι καὶ ἐδῶ ὁ ἄρτος στὴν ἀρχὴ δὲν φαίνεται ὅτι θὰ γίνει Σῶμα Χριστοῦ, ἀλλὰ τελικὰ μὲ τὴ θεία ἐπίκληση καὶ δύναμη μεταβάλλεται σὲ Ἄφθαρτο Σῶμα Χριστοῦ.

Καὶ στὶς δυὸ περιπτώσεις, στὸ θαῦμα τῆς γέννησης τοῦ Ἀνθρωπου και στὴ μεταβολὴ τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ οἴνου σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ ἔχουμε τὴ δύναμη τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία εἶναι αὐτὴ ποὺ ζωοποιεῖ καὶ ἀναπτύσσει ἀφοῦ καί στα δύο γεγονότα, δὲν φαίνεται στὰ ἀρχικὰ στάδια τους ὅτι θὰ ἔχουν αὐτὴ τὴν κατάληξη.

Ἀχμέδ : Ἀλλ’ ὁ Χριστὸς ὅτε τοῦτο τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ παρέδωκε, οὔτ’αὐτὸς πολλὰς εὐχὰς εἶπε, οὔθ’ὑμῖν οὕτω προεπέτρεψε λέγειν.Πῶς τοίνυν ὑμεῖς οὐχ οὕτω ποιεῖτε, ἀλλ’εὐχῶν πολλῶν δεῖσθε;

Σχόλιο: Ὁ Ἀχμέδ, ἀφοῦ παραδεχθεῖ ὅτι εἶναι δυνατὸν νὰ γίνουν αὐτὲς δυὸ μεταβολὲς μὲ τὴ δύναμη τοῦ Θεοῦ, ρωτάει εὔλογα, γιατί ἐμεῖς λέμε πολλὰ λόγια ὅταν τελοῦμε τὸ μυστήριο, ἐνῷ ὁ Χριστὸς οὔτε πολλὲς εὐχὲς εἶπε ἀλλὰ οὔτε καὶ μᾶς προέτρεψε ἐμᾶς νὰ ποῦμε;

Σαμωνᾶς:Ὁ Χριστός, καθό Θεός, κύριος ἦν, καὶ τοῦ ἑαυτοῦ σώματος καὶ τῆς ψυχῆς , ᾗ φησιν αὐτός, ὅτι «Ἐξουσίαν ἔχω τὴν ψυχήν μου δοῦναι, καὶ πάλιν λαβεῖν αὐτήν».Καὶ αὐτὸς φύσει Θεὸς ὤν,ἡγίασεν εὐθὺς τῇ αὐτοῦ θείᾳ δυνάμει καὶ χάριτι τότε τὸν ἄρτον, «Τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου», εἰπών, ἔχων καὶ τὸν Πατέρα καὶ τὸ Πνεῦμα ἐν ἑαυτῷ · καὶ οὕτως τὸν ἄρτον οἰκεῖον σῶμα ἐποίησε · καὶ οὐκ ἐδεῖτο ἑτέρου τίνος ὑπερέχοντος, καὶ τὸν ἄρτον ἁγιάσαντος · Τὸ γὰρ ἔλαττον ὑπὸ τοῦ κρείττονος εὐλογεῖται.Αὐτὸς ὁ Χριστός, οὐκ ἐλάττων ὢν τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Πνεύματος, αὐτεξουσίως ἐποίει ὅσα ἐβούλετο.Ὁ δέ γε παρ’ἡμῖν ἱερεύς, εἰ καὶ τύπον φέρει Χριστοῦ, ἀλλ’ἄνθρωπός ἐστι παντὶ τρόπῳ ὑποκείμενος ἁμαρτίας καὶ κατεχόμενος · (Οὐδεὶς γὰρ ἀναμάρτητος, ὡς τὸ θεῖον λόγιον κἄν μία ὥρα ἐστὶν ἡ ζωὴ αὐτοῦ, εἰ μὴ μόνος ὁ Θεός) διὰ τοῦτο δεῖται πολλῶν εὐχῶν, καὶ πρότερον μὲν ὑπὲρ τῶν οἰκείων ἀγνοημάτων, ἔπειτα τῶν τοῦ λαοῦ, ὥς φησιν ὁ ἀπόστολος Παῦλος.Διό καὶ πᾶς ὁ λαὸς παριστάμενος ἔξω τοῦ ἀδύτου, συμπονεῖ καὶ συμπροσεύχεται τῷ ἱερεῖ.Δέεται τοίνυν ὁ ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρός, ὡς μέσον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων ἱστάμενος πρέσβυς, ἵνα μὴ κώλυμα γένηται τῆς τοῦ Παναγίου Πνεύματος ἐπελεύσεως, ἀλλὰ καταπέμψῃ καὶ αὔθις τὸ πανταχοῦ παρὸν θεῖον καὶ τελεταρχικόν καὶ ἁγιαστικὸν πνεῦμα, δι οὐ τὰ πάντα τὰ ἐν οὐρανῷ, τά τε ἐπὶ τῆς γῆς λεγόμενα ἅγια, τῇ μετοχῇ τῆς ἁγιαστικῆς αὐτοῦ χάριτος ἁγιάζεται, εἰς τὸ τελεσιουργῆσαι τὸν προκείμενον εἰς θυσίαν ἄρτον καὶ τὸ ποτήριον, καὶ ποιῆσαι αὐτά, αὐτὸ ἐκεῖνο τὸ Κυριακὸν σῶμα καὶ αἷμα Χριστοῦ.Κἀντεῦθεν δηλοῦμεν καὶ τὸ ἀχώριστον καὶ ἰσοδύναμον, καὶ ὁμοφυὲς καὶ παντοδύναμον τῆς ἁγίας Τριάδος, εἰ καὶ ταῖς ὑποστάσεσι διῄρηται · καὶ ὅτι ἔνθα ἐστὶ μία τῶν τριῶν ὑποστάσεων, ἀχωρίστως καὶ αἱ λοιπαὶ δύο τῇ φύσει σύνεισιν, ὡς συνδημιουργοί καὶ τοῦ παντὸς προνοητικαί.

Σχόλιο: Ὁ Χριστὸς , μᾶς λέει ὁ Σαμωνᾶς, ὡς Κύριος ποὺ εἶναι ἔχει ἐξουσία καὶ στὴν ψυχή του καὶ στὸ σῶμα του, ἀφοῦ μας εἶπε πὼς «Ἐξουσίαν ἔχω τὴν ψυχήν μου δοῦναι, καὶ πάλιν λαβεῖν αὐτήν ». Αὐτὸς ἁγίασε τὸν Ἄρτο θεία δυνάμει, ὡς φύσει Θεὸς ποὺ ἦταν, καὶ εἶπε πὼς «αὐτὸ εἶναι τὸ σῶμα μου» ἔχοντας ἐν ἐαυτῷ καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καὶ τὸν Πατέρα του.Δὲν ἀνέπεμψε εὐχὲς καὶ δεήσεις σὲ κανέναν διότι τὸ μικρότερο ἀπὸ τὸ μεγαλύτερο εὐλογεῖται.Ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι μικρότερος τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Πνεύματος καὶ ἔτσι αὐτεξουσίως ἔκανε ὅσα ἤθελε.Ὁ δικός μας ὁ ἱερέας, ἂν καὶ τύπο φέρει τοῦ Χριστοῦ, ἐντούτοις ὅμως εἶναι ἄνθρωπος καὶ ἔτσι ὑπόκειται στὴν ἁμαρτία «ἀφοῦ κανένας δὲν εἶναι ἀναμάρτητος ἀκόμη κι ἂν ἡ ζωὴ του, εἶναι μία ἡμέρα» γι’αὐτὸ καὶ πολλὲς εὐχὲς λέει, δεόμενος πρῶτα γιὰ τὰ δικὰ του ἁμαρτήματα καὶ ἔπειτα γιὰ τὰ ἁμαρτήματα τοῦ λαοῦ, ὅπως μας εἶπε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Γι’αὐτὸ καὶ ὅλος ὁ λαὸς στέκεται ἔξω τοῦ ἀδύτου καὶ συμπροσεύχεται μαζὶ μὲ τὸν Ἱερέα.Δέεται ὁ Ἱερέας στὸν Θεὸ καὶ Πάτερα, ἐπειδὴ εἶναι πρέσβυς καὶ στέκεται στὸ μέσον μεταξὺ Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, γιὰ νὰ μὴν ὑπάρξει κώλυμα στὴν ἐπέλευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀλλὰ εὐθὺς νὰ καταπέμψει ὁ Θεὸς τὸ Πανάγιο Πνεῦμά του, ποὺ εἶναι ἁγιαστικὸ καὶ τελετουργικὸ καὶ βρίσκεται πανταχοῦ παρόν.Αὐτὸ τὸ Πανάγιο Πνεῦμα τελεσιουργεῖ τὸν ἄρτο καὶ τὸν οἶνο σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ, ὅπως τὸ Κυριακόν Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ.

Ἀχμέδ : Καλῶς τὰ ἀπόρρητα διεξέρχῃ.Ἀλλὰ τὶ δήποτε ὁ Χριστὸς τὸ σῶμα αὐτοῦ ἐσθίειν τοῖς εἰς αὐτὸν πιστεύουσι παρέδωκεν;

Σχόλιο: Ὁ Ἀχμέδ δείχνει ἱκανοποιημένος ἀπὸ τήν ἀπάντηση ποὺ ἔλαβε ἀπὸ τὸν Σαμωνᾶ, λέγοντάς του: «Καλῶς τὰ ἀπόρρητα διεξέρχῃ». Οἱ ἀπορίες του ὅμως δὲν σταματᾶνε ἐδῶ, ἀλλὰ ἀμέσως ρωτάει τὸν Σαμωνᾶ, γιὰ ποιὸ λόγο παρέδωσε ὁ Χριστὸς σ’ αὐτοὺς πού πίστεψαν σ’Αὐτὸν νὰ τρῶνε τὸ Σῶμα του;

Σαμωνᾶς: Ἀρρήτῳ φιλανθρωπίᾳ καὶ θαυμαστὴ οἰκονομία ἐγένετο·τοῦτο μὲν πρὸς ἀνατροπὴν τῶν ἐναντίων δυνάμεων, τοῦτο δὲ καὶ εἰς περιποίησιν ἡμῶν ψυχῆς ἅμα καὶ σώματος · ἐπειδὴ οὐκ ἦν δυνατὸν ἐτι καὶ σωματικῶς ἡμῖν τοῖς ἐπὶ γῆς τὸν Χριστὸν μέχρι συντελείας τοῦ αἰῶνος συναναστρέφεσθαι καὶ συνδιάγειν, καὶ τάς παντοίας νόσους ἡμῶν ἑκάστῃ ὥρᾳ ἰᾶσθαι. Διὰ τοῦτο τοίνυν παντοδύναμος ὢν καὶ πολυεύσπλαγχνος καὶ φιλάνθρωπος, οὐκ ἠβουλήθη ἡμᾶς χωρίζεσθαι ἀπ’αὐτοῦ, ἀλλ’ὡς τέκνα αὐτῷ συνεῖναι διὰ τῆς μετοχῆς καὶ κοινωνίας τούτου τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ οἴνου καὶ τοῦ ὕδατος, ὡς συνηθεστέρων ὄντων τῇ ἡμετέρᾳ φύσει, καὶ μὴ βδελυκτῶν, εἰς σῶμα αὐτοῦ, καὶ αἷμα μεταβαλλομένων θεία δυνάμει κατὰ τὴν αὐτοῦ προσταξιν · ὅ καὶ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον, καὶ φυλακτήριον ψυχῆς καὶ σώματος τοῖς πίστει ἀξίως μεταλαμβάνουσι γίνεται · Ἐὰν μὴ φάγητε, ἔφη, τὴν σάρκα τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου, καὶ πίητε αὐτοῦ τὸ αἷμα, οὐκ ἔχετε ζωὴν ἐν ἑαυτοῖς.Διό καὶ ἡμῖν οὕτω παραδοθέν, καὶ φυλάττεται καὶ ἀναμφιβόλως πιστεύεται, ἄχρις οὗ ἂν αὐτὸς ἔλθῃ, κατὰ τὴν τοῦ Παύλου φωνήν.

Σχόλιο: O Σαμωνᾶς ἀπαντᾷ στὸν Ἀχμέδ πὼς ἀπὸ ἄρρητη φιλανθρωπία καὶ οἰκονομία τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπο ἔγιναν ὅλα αὐτὰ , καὶ πὼς ἐδόθη σὲ ἐμᾶς νὰ τρῶμε τὴ σάρκα του καὶ νὰ πίνουμε τὸ αἷμα τοῦ πρὸς ἀποτροπὴν τῶν ἐναντίων δυνάμεων, ἀλλὰ καὶ περιποίηση τῆς ψυχῆς μας καὶ τοῦ σώματός μας.Μᾶς εἶπε νὰ τρῶμε τὸ σῶμα του καὶ νὰ πίνουμε τὸ αἷμα του, ἐπειδὴ δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ συναναστρέφεται καὶ νὰ βρίσκεται καὶ σωματικῶς μαζί μας μέχρι τὴ συντέλεια τοῦ αἰῶνος.Γι’αὐτὸ ἀκριβῶς ὡς παντοδύναμος καὶ πολυεύσπλαγχνος ποὺ εἶναι δὲν θέλησε νὰ χωρισθοῦμε ἀπὸ αὐτὸν ἀλλὰ ὡς τέκνα νὰ εἴμαστε ἑνωμένοι μαζὶ του διὰ τῆς μετοχῆς μας στὸ σῶμα του καὶ στὸ αἷμα του ἀπὸ τὴν κοινωνία τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ οἴνου, ἐπειδὴ αὐτὰ (ὁ ἄρτος καὶ ὁ οἶνος) εἶναι συνηθέστερα στὴ φύση μας.Ἔτσι μὲ τὴ θεία δύναμή του καὶ τὴν προσταγὴ του, μεταβάλλονται "εἰς σῶμα αὐτοῦ καὶ αἷμα" καὶ ἀποβαίνουν εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον, ἀλλὰ καὶ φυλακτήρια ψυχῆς καὶ σώματος σὲ αὐτοὺς ποὺ ἀξίως καὶ μὲ πίστη κοινωνοῦν.Ἐὰν μὴ φάγητε, ἔφη, τὴν σάρκα τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου, καὶ πίητε αὐτοῦ τὸ αἷμα, οὐκ ἔχετε ζωὴν ἐν ἑαυτοῖς.Ἔτσι καὶ ἐμεῖς αὐτὸ πού μας παρεδόθη φυλάττεται καὶ πιστεύεται, μέχρις ὅτου ἔλθη ὅπως μᾶς εἶπε ὁ Παῦλος.

Ἀχμέδ : Αὔτη ἄρα ἡ κοινωνία καὶ ἡ θυσία τοῦ σώματος καὶ αἵματος τοῦ Χριστοῦ, ἣν προσφέρετε οἱ ἱερεῖς, σῶμα καὶ αἷμα ἀληθινόν ἐστι Χριστοῦ, ἤ ἀντίτυπος τοῦ σώματος αὐτοῦ, ὡς ἡ θυσία τοῦ τράγου ἦν Ἰουδαῖοι προσάγουσι;

Σχόλιο:Ὁ Ἀχμέδ συνεχίζει νὰ ρωτάει τὸν Σαμωνᾶ περὶ τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ οἴνου, καὶ ἐδῶ εἶναι ποὺ ἔχει ξεχωριστὸ ἐνδιαφέρον γιὰ ἐμᾶς. Ἡ ἐρώτηση τοῦ Ἀχμέδ εἶναι ἀρκετὰ ἐνδιαφέρουσα: Ἡ κοινωνία αὐτὴ καθὼς καὶ ἡ θυσία τοῦ σώματος καὶ τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ ποὺ προσφέρετε ἐσεῖς οἱ ἱερεῖς εἶναι σῶμα καὶ αἷμα ἀληθινὸ ἤ ἀντίτυπο τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ , ἤ εἶναι ὡς ἡ θυσία τοῦ τράγου πού οἱ Ἰουδαῖοι προσάγουν;

Ἡ ἀπάντηση τοῦ Σαμωνᾶ στὸ σημεῖο αὐτὸ ἀποτελεῖ κόλαφο στὶς κάθε εἴδους αἱρέσεις ποὺ πιστεύουν πὼς ὁ ἄρτος καὶ ὁ οἶνος εἶναι ἀντίτυπα τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ καὶ ὄχι τὸ ἀληθινὸ Σῶμα καὶ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ.

Σαμωνᾶς: Μὴ γένοιτο ἡμᾶς εἰπεῖν ἀντίτυπον τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ τὴν ἁγίαν κοινωνίαν, ἤ ψιλὸν ἄρτον, ἤ τύπον, ἤ εἰκόνα, ἀλλ’αὐτὸ τὸ σῶμα καὶ αἷμα ἀληθῶς Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν τεθεωμενον μεταλαμβάνειν, τοῦ σαρκωθεντος καὶ γεννηθέντος ἐκ τῆς ἁγίας Θεοτοκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας · οὕτω γὰρ πιστεύομεν, καὶ οὕτως ὁμολογοῦμεν κατὰ τὴν φωνὴν αὐτοῦ Χριστοῦ, ἣν πρὸς τοὺς μαθητὰς ἐπὶ τοῦ δείπνου τοῦ μυστικοῦ μεταδιδοὺς αὐτοῖς τὸν ζωοποιὸν ἄρτον, ἔλεγε «Λάβετε, φάγετε, τοῦτό μού ἐστι τὸ σῶμα. Ὠσαύτως καὶ τὸ ποτήριον μεταδιδοὺς αὐτοῖς, φησὶ «Τοῦτό μού ἐστι τὸ αἷμα.Οὐκ εἶπε, Τοῦτό μού ἐστι τὸ ἀντίτυπον τοῦ σώματος καὶ τοῦ αἵματος, ἤ ἡ εἰκών.Καὶ ἐν ἑτέροις δὲ πλείοσι τόποις φαίνεται ὁ Χριστὸς εἰπών, ὅτι «Ὁ τρώγων μοῦ τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα, ἔχει ζωὴν αἰώνιον.Λοιπόν, αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ μαρτυροῦντος, ὅτι σῶμα αὐτοῦ ἐστιν ἀληθῶς καὶ αἷμα,ὅπερ οἱ πιστοὶ προσάγοντες μεταλαμβάνομεν, τὶ δεῖ πλέον περὶ τούτου ἀμφιβάλλειν, εἰ Θεὸν καὶ Υἱὸν τοῦ Θεοῦ αὐτὸν εἶναι πιστεύομεν; Εἰ γὰρ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος τὸν κόσμον πεποίηκε, καὶ ὁ αὐτοῦ λόγος ἀληθής ἐστι, καὶ ζῶν, καὶ ἐνεργής, καὶ παντοδύναμος, καὶ πάντα ὅσα ἠθέλησεν , ὁ Κύριος ἐποίησεν · οὐ δύναται τὸν ἄρτον εἰς τὸ ἴδιον αὐτοῦ σῶμα μεταποιήσαι, καὶ τὴν τοῦ ὕδατος καὶ οἴνου κρᾶσιν εἰς τὸ ἴδιον αἷμα; Ὡς γὰρ εἶπεν ἐν τῇ ἀρχῇ «Βλαστησάτω ἡ γῆ χλοάζουσαν βοτάνην, καὶ μέχρι τοῦ νῦν ὕοντος αὐτοῦ βλαστάνει βοτάνας ἡ γῆ, ὑπερασπιζομεένη καὶ βιαζομένη ὑπὸ τῆς κελεύσεως τοῦ Θεοῦ οὕτως εἶπεν ὁ Θεὸς «Τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου, καί, Τοῦτό ἐστι τὸ αἷμά μου, καὶ, Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν καὶ ταύτῃ τῇ τοῦ παντοδυνάμου προστάξει μέχρι τῆς αὐτοῦ δευτέρας παρουσίας γίνεται,θεία ἐπιπνοίᾳ καὶ ἐπιφοιτησει τοῦ ἁγίου Πνεύματος.

Σχόλιο : Ὁ Σαμωνᾶς πιὸ περιγραφικὸς καὶ πιὸ ἀναλυτικὸς δὲν μπορεῖ νὰ γίνει.Σαφῶς ὁμολογεῖ πὼς ἡ μεταβολὴ εἶναι ἀληθής.Δὲν εἶναι οὔτε εἰκόνα οὔτε ἀντίτυπο οὔτε ψιλὸς ἄρτος οὔτε τύπος, ἀλλὰ αὐτὸ τὸ τεθεωμένο ἀληθινὸ Σῶμα καὶ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸ τὸ στηρίζει στὸ λόγο τοῦ Κύριου «Λάβετε, φάγετε, τοῦτό μού ἐστι τὸ σῶμα». Ὠσαύτως καὶ τὸ ποτήριον μεταδιδοὺς αὐτοῖς, φησὶ «Τοῦτό μού ἐστι τὸ αἷμα» καὶ σημειώνει ὅτι ὁ Κύριος δὲν εἶπε ὅτι αὐτὸ εἶναι ἀντίτυπο τοῦ Σώματός του καὶ τοῦ Αἵματός του «Οὐκ εἶπε, Τοῦτό μού ἐστι τὸ ἀντίτυπον τοῦ σώματος καὶ τοῦ αἵματος, ἤ ἡ εἰκών». Τονίζει ὅτι δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ ἀμφιβάλλουμε, διότι ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, εἶναι αὐτὸς ποὺ ἀπὸ τὸ μὴ Ὂν δημούργησε τὸν κόσμο. Μὲ τὴν προσταγὴ του ἡ γῆ βλαστάνει ἀπὸ τὴν ἀρχὴ μέχρι σήμερα καὶ θὰ συνεχίσει νὰ τὸ κάνει μέχρι τὴ συντέλεια τοῦ αἰῶνος.Ἔτσι ὡς Παντοδύναμος,μπορεῖ νὰ κάνει τὰ πάντα καὶ φυσικὰ νὰ μεταβάλλει τὸν ἄρτο καὶ τὸν οἶνο σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ.

Ὁ Ἀχμέδ συνεχίζει τὶς ἐνδιαφέρουσες ἀπορίες καὶ αὐτὴ τὴ φορὰ ρωτάει τὸν Σαμωνᾶ, γιὰ ποιὸ λόγο ὁ Χριστός μᾶς παρέδωσε νὰ μεταλαμβάνουμε τὸ Σῶμα του καὶ τὸ Αἷμα του κρυμμένο πίσω ἀπὸ τὸ εἶδος τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ οἴνου καὶ τοῦ ὕδατος καὶ ὄχι ἀπὸ ἄλλη ὕλη.

Ἀχμέδ : Ἀλλὰ διὰ τὶ μᾶλλον ὁ Χριστὸς ὑπὸ τῷ εἴδει ἄρτου καὶ οἴνου, καὶ ὕδατος, τοῦ σώματος αὐτοῦ κεκρυμμένου καὶ τοῦ αἵματος, μεταλαμβάνειν παρέδωκεν, ἤ ἀπὸ ἄλλη ὕλη;

Σαμωνᾶς :Καὶ ἤδη εἴρηκα περὶ τούτου, καὶ πάλιν λέξω, Θεοῦ συγκαταβάσει καὶ ἀφάτῳ προνοίᾳ, ἀφέσει τε καὶ ἀξιώσει εἰς ἡμᾶς τουτ’ἐγένετο, ἕνα τοῖς τῆς φύσεως συνήθεσιν, εἰς τὸ φαγεῖν καὶ πιεῖν διαπερῶμεν, καὶ ἀναφερώμεθα εἰς τὰ ὑπὲρ φύσιν, φημὶ δ’εἰς τὰ θεῖα μυστήρια.Ἀλλ’οὖν ἐν πᾶσι τοῖς ἄλλοις βρώμασιν ὁ ἄρτος τὴν πρώτην εἴληφε τάξιν, ὁμοίως καὶ ἐν τοῖς ποτοῖς τὸ ὕδωρ καὶ ὁ οἶνος προτερεύει.Τούτοις τοίνυν, τῷ ἄρτῳ φημὶ καὶ τῷ οἴνῳ καὶ ὕδατι ἡμῖν ἐθισθεῖσι συζεύξας ὁ Κύριος τὴν αὐτοῦ θεότητα, τῇ δυνάμει τοῦ ῥήματος αὐτοῦ, ᾗ τὰ πάντα ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρήγαγεν, εἰς τὸ ἴδιον αὐτοῦ σῶμα καὶ αἷμα μεταβάλλει.Ἄρτος δ’ὅμως καὶ οἶνος παραλαμβάνεται καὶ φαίνεται.Καὶ τοῦτο τῷ οἰκονομικῷ τρόπῳ καὶ συγκαταβατικῇ δωρεᾷ, ἀφαιρεῖται ἡμῶν τὴν φρίκην καὶ τὸν φόβον, ὅ φρίττοντες κατείχομεν ἄν, εἰ τὴν αὐτοῦ σάρκα ἐν τῷ ἰδίῳ εἴδει καὶ τὸ αἷμα ἐκέλευσεν ἡμᾶς λαμβάνειν.Πρὸς τούτοις δέ, καὶ τὰ ἔκφυλα γένη ἡμῶν σαρκοβορίαν κατέγνωσαν ἄν, λέγοντα δίκην θηρίων ἡμᾶς αἱμοποτεῖν καὶ ὠμοβορεῖν, ἃ διὰ τὴν ἀπιστίαν, ἄρτον μόνον καὶ οἶνον ὁρῶσιν · οἱ δὲ πιστοὶ τὸ ὕδωρ καὶ πῦρ καὶ πνεῦμα καθορῶσιν.Ὅταν δὲ καὶ ἐκεῖνοι μέτοχοι γένωνται τοῦ βαπτίσματος, τότε καὶ αὐτοὶ τὸ βέβαιον ἐκ τοῦ αἰσθητοῦ λαμβάνουσι πρὸς τὴν ἀόρατον ἀναγέννησιν. Ὥστε , εἴ τίς ἐστιν ἐν τῷ ὕδατι χάρις, οὐκ ἐκ τῆς φύσεώς ἐστι τοῦ ὕδατος, ἀλλ’ἐκ τῆς τοῦ Πνεύματος παρουσίας.

Σχόλιο : Ἤδη σοῦ ἔχω πεῖ περὶ τούτου λέει ὁ Σαμωνᾶς στὸν Ἀχμέδ, ἀλλὰ καὶ πάλι θὰ σοῦ πῶ ὅτι ἀπὸ φιλανθρωπία Θεοῦ πρὸς ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν μας ἐδόθη τὸ νὰ κοινωνοῦμε τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Κύριου, διότι εἶναι στὴ φύση μας τὸ νὰ τρῶμε καὶ νὰ πίνουμε καὶ νὰ ἀναφερόμαστε στὰ ὑπὲρ φύσιν.Ὁ ἄρτος καὶ ὁ οἶνος καὶ τὸ νερὸ εἶναι αὐτὰ ποὺ κατέχουν τὴν πρώτη θέση ἀπὸ ὅλα αὐτὰ τὰ ὁποῖα τρῶμε καὶ πίνουμε.Αὐτὰ λοιπὸν, τὸν ἄρτο καὶ τὸν οἶνο, τὰ ὁποία εἶναι συνηθισμένα σὲ ἐμᾶς τὰ σύζευξε ὁ Κύριος μὲ τὴν θεότητά του, μὲ τὴ δύναμη τοῦ Λόγου του, διὰ τοῦ ὁποίου τὰ πάντα παρήγαγε, καὶ ἔτσι τὰ μετέβαλλε σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα του.Ὅμως καὶ μετὰ τὴν μεταβολὴ συνεχίζουν νὰ φαίνονται ὡς ἄρτος καὶ οἶνος λόγω οἰκονομικοῦ τρόπου καὶ θείας συγκαταβάσεως, ὥστε νὰ ἀφαιρεῖται ἡ φρίκη καὶ ὁ φόβος ποὺ θὰ νιώθαμε , ἐάν μας ἔλεγε νὰ φᾶμε καὶ νὰ πιοῦμε τὴ σάρκα του καὶ τὸ Αἷμα του. Πρὸς τοῦτο δὲ καὶ τὰ ἔκφυλα γένη θὰ μᾶς εἶχαν πεῖ ὅτι προβαίνουμε σὲ σαρκοβορία καὶ αἱμοποσία καὶ θὰ μᾶς χαρακτήριζαν αἱμοβόρους, ἀλλὰ τώρα χάριν τῆς ἀπιστίας τοὺς μόνον οἶνο καὶ ἄρτο βλέπουν, ἐνῷ οἱ πιστοὶ βλέπουν τὸ ὕδωρ τὸ πῦρ καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα.

Ὁ Ἀχμέδ ἐπαινεῖ τὸν Σαμωνᾶ, ἀλλὰ συγχρόνως οἱ ἀπορίες του δὲν σταματᾶνε ἐδῶ. Συνεχίζει νὰ ρωτάει ὅλο καὶ πιὸ εὔστοχες ἐρωτήσεις. Εἶναι προφανὲς, λέει στὸν Σαμωνᾶ ὁ Ἀχμέδ, ὅτι καλῶς κηρύττεις και περιγράφεις τὰ τῆς πίστεως μυστήρια τοῦ Χριστοῦ. Περὶ τούτου ὅμως θὰ μποροῦσε κάποιος νὰ ἔχει τὴν ἀπορία, πῶς ἕνας εἶναι ὁ Χριστὸς καὶ τὸ σῶμα τοῦ Ἕνα καί σὲ πολλὰ ἀναρίθμητα σώματα καὶ μέρη διαιρεῖται;;; Πολλοὶ Χριστοί εἶναι ἐπειδὴ εἶναι πολλὰ τὰ διαιρούμενα μέρη ἤ Ἕνας, ἤ σὲ κάθε ἕνα μέρος ἕνας εἶναι καὶ ὁ αὐτὸς, σῶος καὶ ὁλόκληρος;;;

Ἀχμέδ : Πρόδηλον ὅτι τὰ πάντα τρόπον καλῶς κηρύττεις καὶ διέξερχη τὰ τῆς πίστεως τοῦ Χριστοῦ μυστήρια.Περὶ τούτου δὲ ἀπορήσειεν ἄν τις, πῶς εἷς ὢν ὁ Θεὸς καὶ τὸ σῶμα Χριστοῦ ἕν, εἰς ἀναρίθμητα σώματα καὶ μέρη διαιρεῖται.Πολλοὶ τὰ διαιρούμενα ἄρα Χριστοί εἶσιν, ἤ εἷς, ἤ ἐν ἑκάστῳ μέρει εἷς, καὶ ὁ αὐτὸς σῶος καὶ ὁλόκληρος ;

Σαμωνᾶς :Ἐκ τῶν αἰσθητῶν καὶ ὑλικῶν παραδειγμάτων τὰ άὐλα καὶ τὰ ὑπὲρ φύσιν ἀποδεικνύομεν.Ἀκουέτω τοίνυν τούτου τοῦ παραδείγματος, καὶ νοείτω τὴν ἐν αὐτῷ ἐγκεκρυμμένην τοῦ λόγου δύναμιν. Κάτοπτρόν τις ἐσχηκὼς προσούδισε, καὶ εἰς πολλὰ κλάσματα κατέκλασεν · ἐν ἕκαστω δ’ὅμως κλάσματι τὴν σκιὰν σώαν τις ὄψεται · οὕτω νοήσαι ἄν τις καὶ ἐν ταύτης τῆς σκιᾶς, τὴν τοῦ Χριστοῦ σάρκα εἶναι σώαν καὶ ὁλόκληρον ἐν ἕκαστω κλάσματι, καθ’ὥραν καὶ ὁσάκις καὶ πανταχοῦ κλωμένῳ.Καὶ αὔθις λάβε καὶ ἕτερον παράδειγμα· Πὰν ὅτι ἄνθρωπος ῥῆμα προφέρων λέγει,καὶ ὁ λέγων νοεῖ αὐτὸ καὶ ἀκούει, καὶ οἱ παρ’αὐτῷ ἀκούουσιν, εἰ καὶ πολλοὶ εἰσιν οἱ ἀκούοντες, οὐ διηρημένον, ἀλλ’ὁλόκληρον.Τὸν αὐτὸν τρόπον θετέον καὶ ἐπὶ τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ · τὸ τοῦ Χριστοῦ πανάγιον σῶμα, καθεζόμενον παρὰ Πατρί, μένει ἐν αὐτῷ. Ἀλλὰ δὴ καὶ ὁ ἱερουργούμενος ἄρτος εἰς τὸ ἀληθὲς τοῦ Χριστοῦ σῶμα μεταβαλλόμενος, δυνάμει θείᾳ δι’ἐπιφοιτήσεως τοῦ παναγίου Πνεύματος, καίπερ μερίζεται, ἀλλ’ὁλόκληρον καὶ σῶον ἐν ἕκαστω κλάσματι σῴζεται, ὡς καὶ ὁ λόγος , τοῦ λέγοντος πρὸς πάντας τοῦ ἀκούοντας, ὁλόκληρος καὶ οὐ διῃρημένος ἀκούεται.Οὕτω διὰ τῶν ὁρατῶν καὶ αἰσθητῶν παραδειγμάτων τοὺς ἀπειθεῖς καὶ περιέργους τὸ κατανοῆσαι τὰ τοῦ Θεοῦ μυστήρια, ὑπὲρ φύσιν καὶ λόγον, καὶ ἔννοιαν καὶ ὑπὲρ ἡμᾶς ὄντα, ἀνάγομεν.Ὅταν τοίνυν ὁ ἁγιασθεὶς ἄρτος εἰς μέρη τέμνηται, ὃς πανάγιον τοῦ Χριστοῦ ἐστι σῶμα, μὴ νομίσῃς ὅτι μερίζεται, ἤ ἀποσπᾶται, ἤ διαιρεῖται τὸ ἄχραντον ἐκεῖνο σῶμα · ἀθάνατον γάρ καὶ ἄφθαρτον καὶ ἀδαπάνητον · ἀλλ’ὅτε μερισμός ἐστιν ἐκεῖνος τῶν αἰσθητῶν συμβεβηκότων μόνον μετὰ τὸν ἁγιασμόν, πρὸς ῥώμην πίστεως καὶ παράστασιν ὁρατοῦ σημείου τῶν μενόντων, καὶ ἀρραβῶνα καὶ ἐφόδιον ζωῆς αἰωνίου.

Σχόλιο:Ὁ Σαμωνᾶς καλεῖ τὸν Ἀχμέδ ἀπὸ τὰ αἰσθητὰ παραδείγματα ποὺ θὰ τοῦ πεῖ νὰ νοήσει τὰ πράγματα τοῦ Θεοῦ. Ὅπως σὲ ἕναν σπασμένο καθρέπτη ἡ σκιά μας φαίνεται ὁλόκληρη σὲ ὅλα τὰ κομμάτια καὶ ὄχι μέρος της, κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ὁλόκληρο εἶναι σὲ κάθε κομμάτι τοῦ Ἄρτου.Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ μὲ τὴν ὁμιλία κάποιου.Ὅλοι ἀκοῦνε ὅλα αὐτὰ ποὺ θὰ πεῖ καὶ ὄχι ὁ καθένας ἀπὸ ἕνα μέρος τῆς ὁμιλίας.

Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ μὲ τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, στὸ ὁποῖο σὲ κάθε τεμάχιο βρίσκεται ὁλόκληρος ὁ Χριστὸς καὶ ὄχι μέρος του. Αὐτὸ τὸ ὁποῖο μερίζεται ἀφορᾷ τὰ αἰσθητὰ συμβεβηκότα μόνον καὶ ὄχι τὴν οὐσία. Τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀδιαίρετο καθότι ὁ Χριστὸς, δὲν μερίζεται σὲ τεμάχια ἀλλὰ ὁλόκληρος ὑπάρχει στο καθένα «πρὸς ῥώμην πίστεως καὶ παράστασιν ὁρατοῦ σημείου τῶν μενόντων, καὶ ἀρραβῶνα καὶ ἐφόδιον ζωῆς αἰωνίου».

Ἀχμέδ :Ὄντως θαυμαστὰ καὶ παράδοξα καὶ ὑπὲρ φύσιν καὶ νοῦν καὶ ἔννοιαν ἀνθρωπίνην τὰ τῆς πίστεως τῶν Χριστιανῶν ἀπόρρητα μυστήρια, Πάτερ ἀββᾶ.Εὐχαριστῶ δέ σοι ὅτι καὶ ἡμῖν ἀπέδειξας ἄγαν ὁμαλώτατον, καὶ λεῖον καὶ ἀληθὲς δόγμα, τὸν Χριστὸν παντοδύναμον, καὶ φιλάνθρωπον, καὶ ἀληθῆ Θεόν ὑποδεικνύον, ἐξ’οὐ ἀπελήλαται τὸ ψεῦδος, ἐξελήλαται δὲ καὶ πᾶσα φαντασία. Ἀλλ’ ἵωμεν · ἁγίως γὰρ ταῦτα πεφιλοσόφηται. Μυωπίζομεν δ’ἐτι μᾶλλον, ἐπεί, ὡς ὁρῶ, κέκλικεν ἡ ἡμέρα.

Σχόλιο:Ἐδῶ τελειώνουν οἱ ἐνδιαφέρουσες ἀπορίες καὶ οἱ ἐρωτήσεις τοῦ Ἀχμέδ, ἀφοῦ ὁ τελευταῖος ἀναγνωρίζει πὼς τὰ μυστήρια τῶν Χριστιανῶν εἶναι θαυμαστά, ἀπόρρητα, ὑπὲρ ἔννοιαν καὶ φύσιν.

Τὸ δόγμα τῶν Χριστιανῶν κατὰ τὸν Ἀχμέδ τὸν λόγιο καὶ Σαρακηνὸ, εἶναι λεῖον, ἀληθές, ἄγαν ὁμαλώτατον, καὶ ἀποδεικνύει ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι Θεὸς καὶ Παντοδύναμος.