...δια πάσης ελθὼν της των Ελλήνων παιδεύσεως...

...διὰ πάσης ἑλθὼν τῆς τῶν Ἑλλήνων παιδεύσεως...

Η διαστρέβλωση της απόψεως των Πατέρων περί της έξωθεν σοφίας (της σοφίας των Εθνικών) δια της Παγανιστικής προπαγάνδας που επιχειρείται, έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις γεμίζοντας με σκουπίδια το Internet, σκουπίδια τα οποία δήθεν αποκαλύπτουν το μίσος των Πατέρων κατά των Ελλήνων και της θύραθεν σοφίας τους.

Στο συγκεκριμένο άρθρο δεν θα πούμε κάτι εμείς, αλλά θα αφήσουμε τον Γρηγόριο Νύσσης να μας αποκαλύψει ορισμένες πτυχές της ζωής του Μ. Βασιλείου, όπως αυτές φαίνονται μέσα στο έργο του «Εγκώμιον εις τον Βασίλειον». Την ίδια σκιαγράφηση κάνει και για τον Γρηγόριο Νεοκαισαρείας στο έργο του «Εις τον  βίον Γρηγορίου του Θαυματουργού». Θα δούμε εάν ήταν υπέρ της ρητορικής αλλά και της εν γένει Ελληνικής Παιδείας ο Μ. Βασίλειος και ο Γρηγόριος Νεοκαισαρείας. Εμείς θα δείξουμε τα κείμενα ενώ τις απαντήσεις και τα συμπεράσματα θα τα αφήσουμε στον κάθε σκεπτόμενο αναγνώστη.

Στο έργο του «Περί του βίου Μωυσέως» μας λέγει πως ο Μ. Βασίλειος ήταν γνώστης της Ελληνικής Παιδείας όπως ακριβώς ο Μωυσής ήταν γνώστης της σοφίας των Αιγυπτίων. Έχοντας διαπιστώσει το ασθενές των δογμάτων των Ειδωλολατρών ο Μ. Βασίλειος έγινε μαθητής του Ευαγγελίου.

«Δια ταύτα, καθώς περί του Μωυσέως φησίν η Γραφή, ότι επαιδεύθη πάση σοφία των Αιγυπτίων· ούτως και ο Μέγας ούτος, δια πάσης ελθών της των Ελλήνων παιδεύσεως, και γνους τη τη πείρα των παρ’ αυτοίς δογμάτων το ασθενές και ασύστατον, μαθητής Ευαγγελίου καθίσταται·πριν αχθήναι δια της μυστικής τε και ασωμάτου γεννήσεως, ούτως κατώρθου τον βίον, ως μηδένα ρύπον της αμαρτίας επί το λουτρόν εισενέγκασθαι» PG 46,901CD.

Είδαμε στο προηγούμενο χωρίο ότι ο Γρηγόριος αναγνωρίζει τον Μ. Βασίλειο ως γνώστη της Ελληνικής Παιδείας. Στο επόμενο χωρίο αναγνωρίζει ξανά πως ήταν άριστος γνώστης της εκατέρωθεν παιδεύσεως δηλ. Εθνικής και Χριστιανικής. Η γνώση της Αγίας Γραφής αλλά και της ρητορικής τέχνης των Ελλήνων χρησιμοποιήθηκε από τον ίδιο ως εξής· τους μεν Αιρετικούς που πρόβαλλαν τις δοξασίες τους ισχυριζόμενοι πως έχουν ως βάση τη γνώση τους για την Αγία Γραφή τους αντιμετώπιζε δια της ίδιας της Αγίας Γραφής, τους δε Έλληνες τους αντιμετώπιζε δια της δικής τους παιδεύσεως, δηλαδή δια της ιδικής τους ρητορικής δεινότητας- αφού ήταν κάτοχος της τέχνης. Πέραν της ικανότητάς τους όμως να αντιμετωπίσουν με την ίδια ρητορική δεινότητα τους εθνικούς συμφοιτητές τους, οι χριστιανοί χρησιμοποιούν τα μέσα αυτά για τον απολογητικό τους λόγο και την υπεράσπιση του Χριστιανισμού.

«οιόν τις αριστεύς περιδ’εξιος δι εκατέρας παιδεύσεως (ο Μ.Βασίλειος) τοις αντιτεταγμένοις ευατόν ανθοπλίζων ήρει δι ‘αμφοτέρων τους προσπαλαίοντας, υπερέχων εν εκατέρω τους ενθατέρω τινά κατά της αλήθειας ισχύν έχειν νομίζοντας τους μεν εκ της αιρέσεως  τας Γραφάς προβαλλομένους ταις Γραφαίς ανατρέπων, Έλληνας δε δια της ιδίας αυτών συμποδίζων παιδεύσεως». Εγκώμιον εις τον Μέγαν Βασίλειον PG 46,789BC.

Η γνώση της Ελληνικής Παιδείας και δη της ρητορικής τέχνης και της Φιλοσοφίας από τον Μ. Βασίλειο ήταν τόσο πολύτιμες για τον ίδιο ώστε σύμφωνα με όσα μας λέγει ο Γρηγόριος Νύσσης γι’ αυτόν, τον βοήθησαν να απορρίψει το ψεύδος των Εθνικών δογμάτων και να φτάσει στην Αλήθεια του Ευαγγελίου.

Κατανόησε τον Χριστιανισμό εξαιτίας της Ελληνικής Παιδείας που έλαβε. Μέσα από τους μόχθους που κατέβαλε για τους έξωθεν λόγους ο Γρηγόριος Θαυματουργός διαπίστωσε- σημειώνει ο Νύσσης- «το ασύστατον των ελληνικών δογμάτων» και έτσι οδηγήθηκε «προς την του χριστιανισμού κατανόησιν».

«Μέγας ούτος, τη έξω φιλοσοφία δι’ επιμελείας καθ’ ομιλήσας, δι ων ο Ελληνισμός τοις πολλοίς βεβαιούται, δια τούτων ωδηγήθη προς την του Χριστιανισμού κατανόησιν, και καταλιπών την πεπλανημένην των πατέρων θρησκείαν, εζήτει τη των όντων αλήθειαν, εξ αυτών των πεπονημένων τοις έξωθεν διδαχθείς το των Ελληνικών δογμάτων ασύστατον. Επειδή γαρ είδε προς διαφόρους υπολήψεις εν ταις περί του Θείου» Εις τον βίον Γρηγορίου του Θαυματουργού PG46,901AB.

Τέλος μας λέγει πως πολλοί εναποθέτουν την «έξω παίδευσιν» δηλ. τον χειρισμό του λόγου και ότι καλό υπάρχει στην Ελληνική Παιδεία ως ΔΏΡΟ στην Εκκλησία.Ένας από αυτούς είναι και ο Μ. Βασίλειος. Η γνώση των έξωθεν λόγων κρίνεται απαραίτητη, γιατί έτσι κανείς όχι μόνον δεν απορρίπτει άκριτα, αλλά επιπλέον είναι σε θέση να επιλέξει σαν ένας έμπορος και να αξιοποιήσει ότι θετικό και «εμπορεύσιμο» εντοπίσει στην Εθνική Παιδεία.

«Πολλοί την έξω παίδευσιν τη του Θεού Εκκλησία καθάπερ τι δώρον προσάγουσιν, οίος ην ο μέγας Βασίλειος, ο καλώς τον Αιγύπτιον πλούτον εμπορευσάμενος κατά τον της νεότητος χρόνον και αναθείς τω Θεώ και τω τοιούτω πλούτω την αληθινήν κατακοσμήσας της Εκκλησίας σκηνήν». Θεωρία εις τον του Μωσέως βίον. PG 44, 359CD.

Όπως είναι ευκόλως αντιληπτό, το θέμα αυτό έχει πολύ δρόμο ακόμη για να αναπτυχθεί. Ευελπιστούμε να το κάνουμε αυτό στα επόμενα άρθρα μας. Σε κάποιο από τα επόμενα άρθρα μας θα δούμε πότε και σε τι είδους χρήση της Εθνικής Σοφίας ήταν αντίθετοι οι Πατέρες.