ΜΙΧΑΗΛ ΚΗΡΟΥΛΑΡΙΟY.Ἐπιστολαί (β΄), PG 120,755A – 781A.

   

    Ἡ παροῦσα ἐπιστολὴ ἔχει ὡς θέμα τὸ ἂν ὁ ἄρτος τῆς θείας εὐχαριστίας, κατά τὴν παράδοση τοῦ μυστηρίου ἀπὸ τὸν Ἰησοῦ,  ἦταν ἔνζυμος ἥ ἄζυμος. Ἀξίζει νὰ τὴν διαβάσει κανεὶς διότι ἐξηγεῖ ἐπαρκῶς τὸ γιατί χρησιμοποιεῖται ἔνζυμος ἄρτος καὶ ὄχι ἄζυμος. Δὲν θὰ τὴν μεταφέρουμε ὁλόκληρη, ἀλλὰ μόνον ὁρισμένα ἐπιλεγόμενα ἀποσπάσματά της, ἀφοῦ αὐτὰ ἀρκοῦν γιὰ νὰ προσεγγίσουν τὴ σημασία τοῦ θέματός μας.

Ἀκολουθεῖ τὸ κείμενο καὶ ἡ ἐλεύθερη μετάφρασή του.

8.Τὸ γὰρ μετέχειν ἀζύμων, τῆς παλαιᾶς θυσίας μετέχειν ἐστί, οὐ τῆς Καινῆς Διαθήκης. Οὐδὲ γὰρ ἄζυμον λαβὼν ὁ Κύριος, εὐχαριστήσας ἔκλασε, καὶ τοῖς μαθηταῖς ἔδωκεν · ἀλλ’ἄρτον, ὡς οἱ τέσσαρες εὐαγγελισταὶ ὁμοφρονοῦντες [All. ὁμοφωνοῶντες] διαβεβαιώσαντο, καὶ Παῦλος μαρτυρεῖ ὁ ἀπόστολος λέγων · Ἐγὼ παρέλαβον ἀπὸ τοῦ κυρίου ὅ καὶ παρέλαβον ὑμῖν, ὅτι ὁ Κύριος Ἰησοῦς, ἐν τῇ νυκτὶ ᾗ παρεδιδετο, ἔλαβεν ἄρτον, καὶ εὐχαριστήσας ἔκλασε καὶ εἶπε · Λάβετε, φάγετε, τοῦτό μού ἐστι τὸ σῶμα τὸ ὑπὲρ ὑμῶν κλώμενον τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν καὶ τὰ ἑξῆς. Καὶ τὰ μὲν ἄζυμα ἐνομοθετήθη τοῖς Ἑβραίοις, εἰς ἀνάμνησιν τῆ ἐξ’ Αἰγύπτου μετὰ σπουδῆς φυγῆς · ἵνα μνημονεύοντες ὧν ἐποίησε θαυμασίων μετ’αὐτῶν ὁ Θεός, ἐμμένωσι τοῖς προσταγμασιν αὐτοῦ, καὶ μηκέτι ἐπιλάθωνται τῶν ἔργων [All. Εὐεργεσιῶν] αὐτοῦ · ὁ δὲ διὰ τῆς προζύμης τέλειος ἄρτος, ὁ διὰ τῆς ἁγιστείας μεταποιούμενος εἰς τὸ ἄχραντον σῶμα τοῦ Κυρίου καὶ Σωτῆρος [All.ins. καὶ Θεοῦ] ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἰς ἀνάμνησιν ἐδόθη τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας αὐτοῦ. Ὁσάκις γὰρ ἂν ἐσθίητε, φησί, τὸν ἄρτον τοῦτον, καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο πίνητε, τὸν θάνατον τοῦ Κυρίου καταγγέλλετε, ἄχρις οὐ ἂν ἔλθῃ. Καὶ πάλιν ὁ παῦλος λέγει · Τὸ ποτήριον τῆς εὐλογίας ὃ εὐλογοῦμεν, οὐχὶ [All.ἀλλ’οὐχ ἡ] κοινωνία τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ ἐστι; τὸν ἄρτον ὃν κλῶμεν, οὐχὶ [All.οὐχ ἡ] κοινωνία τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ ἐστιν; Ὅτι εἷς ἄρτος, ἕν σῶμα οἱ πολλοὶ ἐσμέν. Οἱ γὰρ πάντες ἐκ τοῦ ἑνὸς ἄρτου μετέχομεν.

8.Τὸ νὰ μετέχουμε τῶν ἀζύμων, τῆς παλαιᾶς θυσίας εἶναι καὶ ὄχι τῆς Καινῆς Διαθήκης. Οὔτε ἄζυμο ἄρτο ἔλαβε ὁ Κύριος καὶ εὐχαριστήσας ἔκλασε καὶ στοὺς μαθητὲς ἔδωσε, ἀλλὰ ἄρτον ὅπως οἱ τέσσερεις εὐαγγελιστὲς ὁμόφωνα μας διαβεβαιώνουν, καὶ ὁ Παῦλος ὁ ἀπόστολος μαρτυρεῖ « Ἐγὼ παρέλαβα ἀπὸ τοῦ Κύριου αὐτὸ πού σας παρέδωσα, ὅτι ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, τὴν νύκτα τὴν ὁποία παρεδίδετο, ἔλαβε ἄρτο καὶ εὐχαριστήσας ἔκλασε καὶ εἶπε «Λάβετε, φάγετε, τοῦτό μού ἐστι τὸ σῶμα τὸ ὑπὲρ ὑμῶν κλώμενον τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν» καὶ τὰ ἑξῆς περὶ αὐτοῦ. Τὰ μὲν ἄζυμα νομοθετήθηκαν στοὺς Ἑβραίους εἰς ἀνάμνηση τῆς φυγῆς τους ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο, ὥστε νὰ μνημονεύουν τὰ ὅσα θαυμαστὰ   ἔκανε γιὰ αὐτοὺς ὁ Θεὸς καὶ νὰ ἐμμένουν στὰ προστάγματά του καὶ ποτὲ νὰ μὴν λησμονήσουν τὶς εὐεργεσίες του.Ὁ τέλειος καὶ ἔνζυμος ἄρτος διὰ τῆς ἱεροτελεστείας  μεταποιούμενος εἰς τὸ ἄχραντο σῶμα τοῦ Κύριου καὶ Σωτῆρος καὶ Θεοῦ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἰς ἀνάμνηση δόθηκε τῆς οἰκονομίας αὐτοῦ "Ὁσάκις γὰρ ἂν ἐσθίητε, φησί, τὸν ἄρτον τοῦτον, καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο πίνητε, τὸν θάνατον τοῦ Κυρίου καταγγέλλετε, ἄχρις οὐ ἂν ἔλθῃ". Καὶ πάλι ὁ Παῦλος λέει, Τὸ ποτήριον τῆς εὐλογίας , αὐτὸ πού εὐλογοῦμε, δὲν εἶναι κοινωνία τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ; τὸν ἄρτο τὸν ὁποῖον «κλῶμεν»  δὲν εἶναι ἡ κοινωνία τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ; Διότι ἕνας εἶναι ὁ ἄρτος  καὶ ἕνα σῶμα οἱ πολλοὶ εἴμαστε.Οἱ γὰρ πάντες ἐκ τοῦ ἑνὸς ἄρτου μετέχομεν.

9.Καὶ κατάμαθε, ἱερώτατε πνευματικὲ ἀδελφέ, ὅτι πανταχοῦ ἄρτος καταγγέλλεται τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου · διὰ τὸ ἐντελὲς καὶ ἄρτιον, καὶ οὐκ ἄζυμον. Τὸ γὰρ ἄζυμον, νεκρὸν καὶ ἄψυχον, καὶ τὸ πᾶν ἐλλιπές. Ἡ δὲ ζύμη τῷ φυράματι τοῦ ἀλεύρου ἐμβαλλομένη, γίνεται αὐτῷ ὥσπερ ψυχὴ καὶ σύστασις. Καὶ πῶς οὐκ ἄτοπον , τὸ ἐλλιπὲς καὶ νεκρὸν καὶ ἄψυχον, εἰς ζῶσαν καὶ ζωοποιὸν σάρκα τοῦ Κυρίου καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐκλαμβάνειν τοὺς εἰς αὐτὸν πιστεύοντας; Εἰ γὰρ ἔτι τῶν ἀζύμων μετέχομεν, πρόδηλον ὅτι ὑπὸ τὴν σκιὰν ἐτι τοῦ Μωσαϊκοῦ νόμου ἐσμέν, καὶ τράπεζαν Ἰουδαϊκὴν ἐσθίομεν · οὐχὶ δὲ Θεοῦ λογικὴν καὶ ζῶσαν σάρκα, καὶ ἡμῖν τοῖς πεπιστευκόσιν ἐπιούσιόν τε καὶ ὁμοούσιον. Εἰ δὲ καὶ πιστεύομεν σάρκα Χριστοῦ [All. Θεοῦ] ἐσθίειν ζῶσαν τοῦ τελείου ἐν θεότητι καὶ ἀνθρωπότητι, τὶ κοινὸν ἐμψύχῳ καὶ ζώσῃ σαρκὶ Θεοῦ καὶ ἀψύχοις καὶ ἀζύμοις καὶ νεκροῖς; To γὰρ ἄζυμον οὐκ ἄρτος · οὐ γὰρ ἄρτιον, οὐδὲ αὐοτελές · ἀλλ’ἐλλιπὲς καὶ ἡμιτελὲς καὶ δεόμενον τοῦ πληρώματος τῆς προζύμης [All.ζύμης] .Ὁ ἄρτος δέ, ἄρτιος, αὐτοτελής, τέλειος , καὶ πληρέστατος.

9. Καὶ κατάμαθε, ἱερώτατε πνευματικὲ ἀδελφέ, ὅτι παντοῦ ἄρτος ἀναφέρεται τὸ σῶμα τοῦ Κύριου · ἐπειδὴ εἶναι ἐντελὲς καὶ ἄρτιο καὶ ὄχι ἄζυμο.Τὸ ἄζυμο, εἶναι νεκρὸ καὶ ἄψυχο καὶ ἐλλιπὲς σὲ ὅλα.Ἡ δὲ ζύμη ὅταν μπαίνει στὸ ἀλεῦρι γίνεται σ’αὐτὸ ὅπως ἀκριβῶς συμβαίνει μὲ τὴν ψυχὴ στὴ σύσταση τοῦ ἀνθρώπου.Καὶ πῶς δὲν εἶναι ἄτοπο καὶ ἐλλιπὲς, ὅταν ἐκλαμβάνεται τὸ νεκρὸ καὶ ἄψυχο  ὡς ἡ ζῶσα καὶ ζωοποιὸς σάρκα τοῦ Κύριου ἀπὸ αὐτοὺς ποῦ πιστεύουν σ’Αὐτόν; Ἐὰν τῶν ἀζύμων μετέχουμε εἶναι φανερὸ ὅτι ἀκόμη εἴμαστε στὴ σκιὰ τοῦ Μωσαϊκοῦ νόμου, ἀφοῦ τρῶμε ἀκόμα σὲ τράπεζα Ἰουδαϊκή καὶ δὲν τρῶμε τοῦ Θεοῦ τὴν λογικὴ καὶ ζῶσα σάρκα,ἐνῷ ἔχουμε πιστεύσει ὅτι εἶναι ἐποιούσιος ἄρτος  καὶ ὁμοούσιος. Ἐὰν πιστεύουμε ὅτι τρῶμε τὴν  ζῶσα  σάρκα τοῦ τέλειου ἀνθρώπου καὶ τέλειου Θεοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τότε τί κοινὸ ἔχει ἡ ἔμψυχη καὶ ζῶσα σάρκα τοῦ Θεοῦ μὲ τὰ ἄψυχα τὰ ἄζυμα καὶ τὰ νεκρά; Τὸ ἄζυμο δὲν εἶναι οὔτε ἄρτος  οὔτε ἄρτιο καὶ αὐτοτελὲς ,ἀλλὰ εἶναι ἐλλιπὲς καὶ ἡμιτελὲς καὶ στερούμενο τοῦ πληρώματος τῆς προζυμης.Ὁ Ἄρτος εἶναι ἄρτιος , αὐτοτελής, τέλειος, καὶ πληρεστατος.

10.Καὶ σύνες τῇ διαιρέσει [All.δυνάμει] τοῦ λόγου προσέχων, συνετώτατε · Ἐν τοῖς ἀζύμοις , οὐδεμία τίς ἐστι ζωτικὴ δύναμις · νεκρὰ γάρ, ὡς ἔφθημεν εἰπόντες · ἐν δὲ τῷ ἄρτῳ, ἠγουν τῷ σώματι τοῦ Χριστοῦ, τρία τὰ ζῶντα καὶ ζωὴν παρέχοντα τοῖς αὐτῶν [All.αὐτοῦ] μεταλαμβάνουσι · τὸ Πνεῦμα, τὸ ὕδωρ, καὶ τὸ αἷμα · ὡς καὶ αὐτὸς ὁ τοῦ Χριστοῦ ἐπιστήθιος Ἰωάννης συμμαρτυρεῖ τῷ λόγῳ, οὕτω λέγων διὰ τῆς ἀποκαλύψεως · Τὸ Πνεῦμα, τὸ ὕδωρ καὶ τὸ αἷμα · καὶ οἱ τρεῖς [All.τὰ τρία] εἰς [All.non habet] τὸ ἔν εἰσι · δηλονότι τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ὅ καὶ κατὰ τὸν καιρὸν τῆς τοῦ Κυρίου σταυρώσεως δῆλον γέγονεν, ὁπηνίκα τὸ αἷμα καὶ τὸ ὕδωρ ἐκ τῆς ἀχράντου πλευρᾶς αὐτοῦ ἔρρευσε, λόγχη νυγείσης αὐτοῦ τῆς σαρκὸς [All.πλευρᾶς] τὸ δὲ ζῶν ἅγιον Πνεῦμα ἔμεινεν ἐν τῇ τεθεωμένῃ σαρκὶ αὐτοῦ · ἥν ἐσθίοντες οἱ πιστοὶ ἐν τῷ μεταβαλλομένῳ ἀρτῶ διὰ Πνεύματος ἁγίου εἰς σάρκα Χριστοῦ , ζῶμεν ἐν αὐτῷ, ὡς ζῶσαν καὶ τεθεωμένην σάρκα ἐσθίοντες.

10. Καὶ πρόσεχε τὴ δύναμη τοῦ λόγου.Στὰ ἄζυμα ὅπως ἔχουμε πεῖ, δὲν ὑπάρχει καμία ζωτικὴ δύναμη διότι εἶναι νεκρά.Στὸν ἄρτο, δηλαδὴ στὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ, τὰ τρία ζῶντα εἶναι ποὺ  παρέχουν ζωὴ σ’αὐτοὺς ποὺ μεταλαμβάνουν.Αὐτὰ εἶναι τὸ Πνεῦμα, τὸ νερὸ καὶ τὸ αἷμα, ὅπως μας γράφει ὁ ἐπιστήθιος φίλος τοῦ Ἰησοῦ ὁ Ἰωάννης λέγων διὰ τῆς ἀποκαλύψεως ὅτι, Τὸ Πνεῦμα, τὸ ὕδωρ καὶ τὸ αἷμα, τὰ τρία αὐτὰ τὸ ἕνα εἶναι δηλαδὴ τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ.Αὐτὸ τὸ ὁποῖο δηλώθηκε πὼς ἔγινε  κατὰ τὸν καιρὸ τῆς Σταυρώσεως, ὅπου τὸ αἷμα καὶ τὸ ὕδωρ ἔρρευσαν ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ Κύριου ὅταν ἐκεντήθη διὰ τῆς λόγχης, ἐνῷ τὸ ζῶν Ἅγιο Πνεῦμα ἔμεινε στὴν τεθεωμενη σάρκα αὐτοῦ.Αὐτὴ τὴν τεθεωμένη σάρκα τρῶνε οἱ πιστοὶ στὸν μεταβαλλόμενο ἄρτο ποὺ διὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος γίνεται  σάρκα Χριστοῦ.Καὶ ἔτσι ἐμεῖς ζοῦμε μαζὶ του ἐπειδὴ τρῶμε τὴ ζῶσα καὶ τεθεωμένη σάρκα του.

 

11.Οὐ γὰρ ἔτι ἐσμὲν ὑπὸ νόμον, ἵνα καὶ ἄζυμον ζύμην προσφερώμεθα · ἀλλ’ὑπὸ χάριν. Καινὴ γὰρ ἐσμέν κτίσις ἐν Χριστῷ · ἐπειδὴ τὰ ἀρχαῖα παρῆλθε, καθὼς Παῦλος βοᾶ, καὶ γέγονε τὰ πάντα καινά. Οἱ δὲ τὰ ἄζυμα ἐσθίειν βουλόμενοι, τὶ μὴ καὶ περιτέμνονται; Ἐπεὶ καὶ ὁ Χριστὸς περιετμήθη.Καὶ τὸ Σάββατον κατὰ τὴν ἀρχαίαν παράδοσιν, τὶ μὴ φυλάττουσι; Καὶ ἄκουσον τὶ Παῦλος πρὸς Γαλάτας φησί; Ἴδε ἐγὼ Παῦλος λέγω ὑμῖν, ὅτι ἐὰν περιτέμνεσθε, Χριστὸς ὑμᾶς οὐδὲν ὠφελήσει.Μαρτύρομαι δὲ πάλιν παντὶ ἀνθρώπῳ περιτεμνομένῳ ὅτι ὀφειλέτης ἐστὶν ὅλον τὸν νόμον πληρῶσαι.Κατηργήθητε ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ, οἵτινες ἐν νόμῳ δικαιοῦσθε, τῆς χάριτος ἐξεπέσετε. Ἡμεῖς γὰρ Πνεύματι ἐκ πίστεως ἐλπίδα δικαιοσύνης ἀπεκδεχόμεθα. Ἀλλὰ ταῦτα μὲν Παῦλος. Ἐγὼ δὲ μικρόν τι τοῦ ῥητοῦ[All.τὸν ῥητόν] ὑπαλάξας, εἴποιμι ἂν προσφόρως · Ἐὰν ἄζυμα ἐσθίητε, Χριστὸς ὑμᾶς οὐδὲν ὠφελήσει · ὅτι εἰς ἀνάμνησιν ταῦτα ἐνομοθετήθη τῆς ἐξ Αἰγύπτου φυγῆς, οὐχὶ δὲ τοῦ σωτηρίου πάθους αὐτοῦ.

11.Δὲν εἴμαστε ἀκόμη στὴν περίοδο τοῦ νόμου ὥστε νὰ προσφέρουμε ἄζυμη ζύμη , ἀλλὰ εἴμαστε στὴν περίοδο τῆς χάριτος. Καινὴ κτίση ἐν Χριστῷ εἴμαστε ,ἐπειδὴ τὰ ἀρχαία παρῆλθαν, ὅπως λέει καὶ ὁ Παῦλος, καὶ ὅλα ἔγιναν Καινά.Αὐτοὶ πού θέλουν νὰ τρῶνε τὰ ἄζυμα γιατί δὲν περιτέμνονται; ἐπειδὴ καὶ ὁ Χριστὸς ἔκανε περιτομή. Καὶ τὸ Σάββατο κατὰ τὴν ἀρχαία παράδοση γιατί δὲν τὸ φυλάττουν; Ἄκουσε, τί εἶπε ὁ Παῦλος πρὸς τοὺς Γαλατάς; Ἐγὼ ὁ Παῦλος σᾶς λέγω ἐσᾶς, ὅτι  ἐὰν κάνετε περιτομὴ ὁ Χριστὸς δὲν θὰ σᾶς ὠφελήσει σὲ τίποτα. Μαρτύρια δίνω καὶ πάλι ὅτι ὁ κάθε ἄνθρωπος ποὺ ἔχει περιτμηθῆ εἶναι ὑποχρεωμένος νὰ ἐφαρμόσει ὅλον τὸν νόμο. Ἔχετε ξεπέσει ἀπὸ τὴ Χάρη τοῦ Χριστοῦ ἐσεῖς ποὺ  διὰ τοῦ νόμου νομίζετε ὅτι θὰ δικαιωθεῖτε. Ἐμεῖς περιμένουμε νὰ δικαιωθοῦμε ἀπὸ τὴν πίστη στὸ Χριστὸ καὶ ὄχι ἀπὸ τὰ ἔργα τοῦ νόμου. Ἀλλὰ αὐτὰ τὰ λέει ὁ Παῦλος.Ἐγὼ ἕνα μικρὸ μέρος ἀπὸ τὸ ρητὸ του θὰ τὸ ἀλλάξω, ὥστε νὰ σᾶς πῶ πρὸς ὠφέλεια δική σας ὅτι, Ἐὰν ἄζυμα τρῶτε ὁ Χριστὸς δὲν θὰ σᾶς ὠφελήσει , διότι εἰς ἀνάμνηση  τῆς φυγῆς ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο νομοθετήθηκαν καὶ ὄχι τοῦ σωτήριου πάθους τοῦ Ἰησοῦ.

13.Ἵνα δὲ πᾶσαν ἄλλην καταλίπω δικαιολογίαν δυνατῶς τέως ἔχω ἐν Χριστῷ ἀποδείξαι, εἰ εὐμενῶς ἀκούεις ὅτι ὅτε συνεδείπνησεν ὁ Κύριος τοῖς μαθηταῖς πρὸς ἑσπέραν τῇ μεγάλῃ πέμπτῃ, οὔπω ἦν ἄζυμον παρητοιμασμένον. Ἐπεὶ [All. ἐπειδή] δὲ τῇ μεγάλῃ παρασκευῇ, καθ’ἣν ἡ τεσσαρεσκαιδεκάτη τῆς σελήνης συνέπιπτεν, ἔμελλον Ἑβραῖοι θύειν τὸ πάσχα. Καὶ πρόσχες μοι ἐνταύθα πᾶσαν ἀφεὶς τοῦ φιλονείκου [All. φιλόνεικον] ἔνστασίν τε καὶ ματαίαν πρόληψιν [All. πρόσληψιν].Οὐ γὰρ νικῆσαι ζητοῦμεν, ἀλλὰ προσλαβεῖν ἀδελφοὺς ὧν τῶν χωρισμῷ σπαρασσόμεθα.Φησὶ γὰρ ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ θεολογος, ὁ καὶ ἀναπεσὼν ἐν τῷ δείπνῳ ἐπὶ τῷ στήθει τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὗ τὶς ἂν εἴη ἄλλος μαθητὴς ἀξιοπιστοτερος;  Πρὸ δὲ τῆς ἑορτῆς τοῦ Πάσχα, εἰδὼς ὁ Ἰησοῦς ὅτι ἦλθεν αὐτοῦ ἡ ὥρα ἵνα μεταβῇ ἐκ τοῦ κόσμου τούτου πρὸς τὸν Πατέρα, ἀγαπήσας τοὺς ἰδίους τοὺς ἐν τῷ κόσμῳ, εἰς τέλος ἠγάπησεν αὐτούς.Καὶ δεῖπνον γενομένου, τοῦ διαβόλου ἤδη βεβληκότος εἰς τὴν καρδίαν Ἰούδα Σίμωνος Ἰσκαριώτου, ἵνα αὐτὸν παραδῷ, εἰδὼς ὁ Ἰησοῦς ὅτι πάντα δέδωκεν αὐτῷ ὁ Πατὴρ εἰς τάς χεῖρας, καὶ ὅτι ἀπὸ Θεοῦ ἐξῆλθε καὶ πρὸς τὸν Θεὸν ὑπάγει, ἐγείρεται τοῦ δείπνου · καὶ τὰ ἑξῆς.

13.Γιὰ νὰ ἀφήσω κάθε ἄλλη δικαιολογία ὅπως  δυνατῶς ἀπέδειξα ἀπὸ τὰ ὅσα σᾶς ἔχω πεῖ, ἐὰν εὐμενῶς ἀκούσεις πὼς  ὅταν  συνδείπνησε ὁ κύριος μὲ τοὺς μαθητὲς του τὸ ἀπόγευμα πρὸς τὴ μεγάλη πέμπτη,θὰ δεῖς πώς δὲν ἦταν ἄζυμο προετοιμασμένο.Ἐπειδὴ τὴ μεγάλη παρασκευή, κατὰ τὴν ὁποία ἡ 14η συνέπτιπτε τῆς σελήνης , ὄφειλαν οἱ Ἑβραῖοι νὰ προσφέρουν τὴ θυσία τὸ πάσχα.Καὶ πρόσεξε ἐδῶ ἀφήνοντας κάθε μάταιη ἔνσταση πρὸς φιλονικία.Δὲν ζητάω νὰ «νικήσω» ἐπικρατήσω στὸ διάλογο, ἀλλὰ νὰ βοηθήσω τοὺς ἀδελφοὺς ποὺ ἔχουν χωρισθεῖ ἀπὸ τὸ ὀρθὸ καὶ γιὰ τοὺς ὁποίους ἐμεῖς πονᾶμε.Λέει ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ θεολόγος, αὐτὸς πού ἔγειρε στὸ στῆθος τοῦ Ἰησοῦ κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Δείπνου, αὐτοῦ (τοῦ Ἰωάννη) ποιὸς ἄλλος μαθητὴς μπορεῖ νὰ εἶναι ἀξιοπιστότερος; Πρὶν ἀπὸ τὴν ἑορτὴ τοῦ πάσχα , γνωρίζοντας ὁ Ἰησοῦς ὅτι ἦρθε ἡ ὥρα του νὰ μεταβεῖ  ἀπὸ αὐτὸν τὸν κόσμο πρὸς τὸν Πατέρα του, κι ἐπειδὴ ἀγάπησε τοὺς δικούς του, ποὺ ἦταν μέσα στὸν κόσμο, καὶ μάλιστα τοὺς ἀγάπησε στὸν τελειότερο βαθμό, ἐπειδὴ ἤξερε ὁ Ἰησοῦς ὅτι στὰ δικὰ του χέρια εἶχε ἀναθέσει ὁ Πατέρας τὰ πάντα κι ὅτι ἀπὸ τὸ Θεὸ ἦρθε καὶ στὸ Θεὸ πηγαίνει, σηκώνεται ἀπὸ τὸ δεῖπνο καὶ τὰ ἑξῆς (τὰ ὑπόλοιπα ποὺ ἀναφέρει τὸ εὐαγγέλιο παρακάτω).

14. Τὸ [Αll. ἐκ τοῦ] δὲ εἰπεῖν τὸν ἠγαπημένον · Πρὸ δὲ τῆς ἑορτῆς τοῦ Πάσχα, καὶ Δείπνου γεγενημένου [All. γενομένου] , φανερῶς παρέστησεν ὅτι οὐ τῇ πέμπτῃ ἔλαχεν εἶναι τὸ Πάσχα. Ἀλλ’οἰκονομία τις γέγονεν, ἵνα ἐπεὶ ἔμελλε τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ παραδοθῆναι, παραδῷ τοῖς μαθηταῖς τῆς θείας μυσταγωγίας τὸ μυστήριον · καὶ διὰ τοῦτο εἰπεῖν · Ἐπιθυμία ἐπεθύμησα τοῦτο τὸ Πάσχα φαγεῖν μεθ’ὑμῶν.Ὥστε δῆλον ἐντεῦθεν ὅτι οὔπω ἦν , ὡς εἴρηται, τότε παρεσκευασμένον τὸ ἄζυμον, ἀλλ’ἄρτος τὸ παρατεθέν. Πρὸ γὰρ τῆς ἑορτῆς τοῦ Πάσχα ὁ δεῖπνος ἐγένετο · ἐν ᾧ τοῦτον κλάσας ἔδωκε τοῖς μαθηταῖς, καὶ εἶπεν · Λάβετε, φάγετε.Καὶ μαρτυρεῖ τοῦτο πάλιν αὐτὸς ὁ Ἠγαπημένος, ἐν οἷς εἴρηκεν · Ἄγουσι τὸν Ἰησοῦν ἀπὸ τοῦ Καϊάφα εἰς τὸ πραιτώριον · Ἦν δὲ πρωΐ · καὶ αὐτοὶ οὐκ εἰσῆλθον εἰς τὸ πραιτώριον, ἵνα μὴ μιανθῶσιν, ἀλλ’ἵνα φάγωσι τὸ Πάσχα.

14.Τὸ ὅτι ἐλέχθη ἀπὸ τὸν ἠγαπημένον (Ἰωάννη) , πρὸ τῆς ἑορτῆς τοῦ Πάσχα, καὶ τοῦ δείπνου ἤδη γενομένου, φανερῶς ἔδειξε ὅτι εἶναι κοντὰ τὸ Πάσχα καὶ ὅτι δὲν ἔλαχε τὴν πέμπτη.Ἀλλὰ Θεία οἰκονομία ἔγινε, ἐπειδὴ ἐκείνη τὴν ἡμέρα ἐπρόκειτο νὰ συλληφθεῖ, παρέδωσε πρίν στοὺς μαθητὲς τῆς θείας μυσταγωγίας τὸ μυστήριο · καὶ γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ εἶπε «Ἐπιθυμία ἐπεθύμησα τοῦτο τὸ Πάσχα φαγεῖν μεθ’ὑμῶν». Ὥστε δηλωτικὸ εἶναι ἀπὸ ἐδῶ, ὅτι δὲν ἦταν τότε τὸ ἄζυμο παρασκευασμένο, ὅπως ἐλέχθη, ἀλλὰ ἄρτος ἦταν τὸ παρατεθέν.Πρὸ τοῦ ἑορτῆς τοῦ Πάσχα τὸ δεῖπνο ἔγινε καὶ ἐν αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς «κλάσας ἔδωκε τοῖς μαθηταῖς, καὶ εἶπεν · Λάβετε, φάγετε». Καὶ αὐτὸ μαρτυρεῖ πάλι ὁ Ἰωάννης, Ἄγουσι τὸν Ἰησοῦν ἀπὸ τοῦ Καϊάφα εἰς τὸ πραιτώριον · Ἦν δὲ πρωΐ · καὶ αὐτοὶ οὐκ εἰσῆλθον εἰς τὸ πραιτώριον, ἵνα μὴ μιανθῶσιν, ἀλλ’ἵνα φάγωσι τὸ Πάσχα.

15.Καὶ πάλιν ὁ αὐτὸς ἐν ἑτέρῳ κεφαλαίῳ λέγει · Οἱ οὖν Ἰουδαῖοι, ἵνα μὴ μείνῃ ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τὰ σώματα ἐν τῷ Σαββάτῳ, ἐπεὶ Παρασκευὴ ἦν · ἦν μεγάλη ἡ ἡμέρα ἐκείνη [All. ἐκείνου] τοῦ Σαββάτου ἠρώτησαν τὸν Πιλᾶτον ἵνα κατεαγῶσιν αὐτῶν τὰ σκέλη, καὶ ἀρθῶσιν.Ὡς φαίνεται πάλιν πρὸ τοῦ τελέσαι τὸ Πάσχα ἀνὰ μέσον τῶν ἐσπερινῶν, δηλονότι τῇ Παρασκευῇ ἑσπέρᾳ, ἐν ᾗ καὶ ἡ τῶν ἀζύμων ἤρχετο ἑορτή, προσῆλθον τῷ Πιλάτῳ παρακαλοῦντες ἵνα ἀρθῶσιν ἀπὸ τοῦ σταυροῦ τὰ σώματα, ἴσως μή πως φαίνωνται ἀνδροφόνοι ἐν τῇ ἑορτῇ αὐτῶν.Πρόσχες οὖν ἀκριβῶς ὅτι πρὸ τοῦ Πάσχα καὶ τῶν ἀζύμων ὁ δεῖπνος ἐγένετο.Οὔπω ἦν ἄζυμον τῇ ἑσπέρᾳ ἐν ᾗ συνδειπνησας ἦν τοῖς μαθηταῖς ὁ Σωτήρ, ἀλλ’ἄρτος τὸ παρατεθέν, ὃν κλάσας δέδωκεν αὐτοῖς, εἰπὼν · Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν.

15.Καὶ πάλι ὁ Ἰωάννης σὲ ἄλλο κεφάλαιο τοῦ Εὐαγγελίου του λέγει «Οἱ Ἰουδαῖοι, στὸ μεταξύ, ἐπειδὴ ἦταν Παρασκευὴ ἡ ἡμέρα ἐκείνη, καὶ γιὰ νὰ μὴ μείνουν τὰ σώματα πάνω στὸ σταυρὸ τὸ Σάββατο, γιατί ἦταν γιορτὴ μεγάλη τὸ Σάββατο ἐκεῖνο, ζήτησαν ἀπὸ τὸν Πιλᾶτο νὰ τοὺς μεταφέρουν ἀπὸ ἐκεῖ».Ὅπως φαίνεται πάλι, προτοῦ νὰ τελεσθεῖ τὸ Ἐβραϊκό Πάσχα , στὸ μέσο τῶν ἑσπερινῶν, δηλαδὴ τὴν Παρασκευὴ τὸ ἑσπέρας, κατὰ τὴν ὁποία ἄρχιζε ἡ γιορτὴ τῶν ἀζύμων, προσῆλθαν στὸν Πιλᾶτο καὶ τὸν παρακάλεσαν νὰ μεταφέρουν τὰ σώματα ἀπὸ τὸ σταυρό, γιὰ νὰ μὴν φαίνονται ὡς ἀνδροφόνοι κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς .Κράτησε (ἂς σημειωθεῖ) ὅτι ἀκριβῶς πρὶν ἀπὸ τὸ Πάσχα καὶ τῶν ἀζύμων ἔγινε ὁ δεῖπνος τοῦ Κύριου μὲ τοὺς μαθητές.Δὲν ἦταν ἄζυμο τὴν ἑσπέρα ἐκείνη κατὰ τὴν ὁποία συνδείπνησε μὲ τοὺς μαθητὲς ὁ Σωτῆρας, ἀλλὰ ἄρτος ἦταν τὸ παρατεθέν, τὸν ὁποῖο  «κλάσας δέδωκεν αὐτοῖς, εἰπὼν · Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν».

17.Ἀλλὰ τί φησι καὶ ὁ Λουκᾶς; Λαβὼν ἄρτον καὶ εὐχαριστήσας ἔκλασεν. Ἰδοὺ καὶ ὁ Λουκᾶς ἄρτον εἶπε λαβεῖν τὸν Χριστόν, καὶ οὐκ ἄζυμον · οὐ γὰρ ἐτι ἦν τηνικαῦτα, πέμπτης οὔσης ἡμέρας · τρισκαιδεκαταία γὰρ ἦν ἔτι σελήνη τῇ πέμπτῃ ἐκείνῃ.Καὶ οὐκ ἦν ἄζυμον, διὰ τὸ μήπω γενέσθαι τὴν ἄρσιν τοῦ ἄρτου.Τὰ γὰρ Ἄζυμα τῇ  ιε΄ τῆς σελήνης γίνεσθαι νενομοθετημένον ἦν, τῇ δὲ ιδ΄ τὸν ἀμνὸν καὶ μόνον θύεσθαι.Διό καὶ τὴν μὲν ιδ΄ τοῦ πρώτου μηνὸς τῆς σελήνης, Πάσχα προσαγορεύει ὁ νόμος, τὴν δὲ ιε΄ πρώτην τῶν ἀζύμων καὶ Σάββατον ὀνομάζει.[Φεῦ τῆς ἀνοίας τοῦ ἀγραμμάτου!] Καὶ οὐκ ἦν ἄζυμα κατὰ τὴν πέμπτην ἐκείνην, τρισκαιδεκαταίας οὔσης τῆς σελήνης.Κατὰ γὰρ τὴν ιε΄ αὐτῆς νενομισμένον ἦν τὰ ἄζυμα γίνεσθαι, ὥσπερ καὶ τὸν ἀμνὸν κατὰ τῇ ιδ΄ θύεσθαι, καθ’ἣν ἐθύθη ὁ Χριστὸς ὁ Ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ αἰρῶν τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου.Εἰ δὲ Χριστὸς ἐθύθη καὶ ἐσταυρώθη τῇ τεσσαρεσκαιδεκάτῃ τῆς σελήνης κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς Παρασκευῆς, τὸ δὲ Σάββατόν ἐστι τῶν Ἀζύμων ἡ ἑορτὴ · πότε τὰ ἄζυμα ἔφαγε, καὶ πότε ταῦτα τοῖς ἀποστόλοις ποιεῖν ἐν τῇ Καινῇ Διαθήκῃ παρέδωκεν; ὅτι τὰ Ἄζυμα, λέγετε, παρὰ τῶν ἀποστόλων ποιεῖν παρελάβομεν.Μὴ κατὰ τὸ ἀναστῆναι αὐτὸν ἐκ νεκρῶν; Οὐχ ὁρᾶτε πῶς προδήλως ἐκ τῶν πραγμάτων ἐλέγχεσθε;

17.Ἀλλὰ τί λέει καὶ ὁ Λουκᾶς; Λαβὼν ἄρτον καὶ εὐχαριστήσας ἔκλασεν.Δές, καὶ ὁ Λουκᾶς ἄρτο εἶπε ὅτι ἔλαβε ὁ Χριστὸς καὶ ὄχι ἄζυμο · δὲν ἦταν ἀκόμη τὰ ἄζυμα , τὴν πέμπτη ἡμέρα · τὴ 13η ἦταν ἡ σελήνη τὴν ἡμέρα ἐκείνη.Καὶ δὲν ἦταν ἄζυμο, ἐπειδὴ δὲν εἶχε γίνει ἡ ἄρση τοῦ ἄρτου ὥστε νὰ περάσουν στὴν περίοδο τῶν ἀζύμων.Τὰ ἄζυμα τὴ 15η τῆς σελήνης εἶχε νομοθετηθεῖ νὰ γίνονται, τὴ δὲ 14η τὸν ἀμνο μόνον να θύουν.Γι’αυτό καὶ τὴν μὲν 14η τοῦ πρώτου μηνὸς τῆς σελήνης, Πάσχα τὸ προσαγορεύει ὁ νόμος, τὴν δὲ 15η πρώτη τῶν ἀζύμων καὶ Σαββατο τὴν ὀνομάζει.[Φεῦ τῆς ἀνοίας τοῦ ἀγραμμάτου!]. Καὶ δὲν ἦταν ἄζυμα κατὰ τὴν πέμπτη ἐκείνη, 14ης ἐχουσης τῆς σελήνης. Κατὰ τὴν 15η αὐτῆς ἦταν νὰ γίνονται τὰ ἄζυμα κατὰ τὴ συνήθεια, ὅπως ἀκριβῶς συνήθεια ἦταν τὸν ἀμνό κατὰ τὴν 14η νὰ θύουν, κατὰ τὴν ὁποία ἐθύθη καὶ ὁ Ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. Ἐὰν ἐθύθη ὁ Χριστὸς καὶ σταυρώθηκε τὴν 14η τῆς σελήνης κατὰ τὴν  ἡμέρα τῆς Παρασκευῆς ἐνῷ τὸ Σάββατο εἶναι τῶν ἀζύμων ἡ ἑορτὴ · πότε ἔφαγε ἄζυμα ὁ Χριστός, καὶ πότε τὰ παρέδωσε στοὺς Ἀποστόλους νὰ τὰ κάνουν κατὰ τὴν Καινὴ Διαθήκη ; ἀφοῦ ἐσεῖς λέτε ὅτι τὰ ἄζυμα τὰ προσκομίζετε ἐπειδὴ ἀπὸ τοὺς Ἀποστόλους τὰ παραλάβατε.Μήπως τὰ παρέδωσε τὰ ἄζυμα ὅταν ἀναστήθηκε ἐκ τῶν νεκρῶν; Δὲν ἀντιλαμβάνεστε ὅτι ἀπὸ τὰ ἴδια τὰ πράγματα – γεγονότα ἐλεγχεσθε;

Νομίζουμε ὅτι δὲν χρειάζεται νὰ κουράσουμε τὸν ἀναγνώστη μας μὲ περισσότερα  ἀποσπάσματα ἀπὸ τὴν Ἐπιστολὴ τοῦ Μιχαὴλ Κηρουλαρίου περὶ τῶν ἀζύμων, ἀφοῦ ἀπὸ αὐτὴ καταδεικνύεται ἡ λανθασμένη πρακτική της χρήσης τους στὴ Θεία Εὐχαριστία.