«Πίστευε και μη ερεύνα;» MEΡΟΣ Α'

«Πίστευε και μη ερεύνα;» 

MEΡΟΣ Α'

Κλασικό επιχείρημα των κάθε είδους Εκκλησιομάχων είναι η γνωστή φράση «πίστευε και μη ερεύνα», την οποία αποδίδουν στην Εκκλησία ισχυριζόμενοι πως η τελευταία δια των Πατέρων της, αποτρέπει την έρευνα επειδή θέλει οι πιστοί της να μην έχουν ερευνήσει το παραμικρό.

Προς την κατεύθυνση αυτή, έχουν παρουσιάσει τα διάφορα blogs επίμαχες φράσεις που αναφέρονται στην μη έρευνα, χωρίς όμως να προσδιορίζουν τι σημαίνει αυτή η φράση, σε ποιό πεδίο αναφέρεται, σε ποιό είδος γνώσεως, και ποιά είναι τα όρια της στον Χριστιανισμό.

Εμείς, ως είθισται, θα αφήσουμε τις απόψεις μας κατά μέρος και θα σας παρουσιάσουμε μόνον τρία (3) αποσπάσματα από τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, όπου θα δείτε «ιδίοις όμμασι», πως η φράση αυτή κακοποιείται από τα διάφορα blogs που μεταχειρίζονται τον λόγο τούς «προς εξαπάτην των απλουστέρων».

Στο πρώτο άρθρο μας, αυτής της ενότητας, θα σας δείξουμε ότι ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός ΔΕΝ προτρέπει στους Ορθόδοξους να μην ερευνούν, αλλά αντίθετα, ΤΟΥΣ ΠΡΟΤΡΕΠΕΙ να ερευνούν και να διαβάζουν και τα έργα των «έξω σοφών» δηλ.των εθνικών.

Ακολουθεί το κείμενο και η ελεύθερη μετάφραση του με επεξηγηματικές προσθήκες για καλύτερη κατανόηση του νοήματος.

ΙΩΑΝΝΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ, Διαλεκτικά: 

«Περί γνώσεως».

«Ουδέν της γνώσεώς εστι τιμιώτερον‧ ει γαρ η γνώσις φως εστι ψυχής λογικής, τούμπαλιν η άγνοια σκότος. Ως γαρ η του φωτός στέρησις σκότος εστίν, oύτω και η της γνώσεως στέρησις λογισμού σκότος εστίν ‧ αλόγων μεν γαρ η άγνοια ίδιον, λογικών δε η γνώσις. 

Ω τοίνυν μη πάρεστι γνώσις, γνωστικώ κατά φύσιν όντι και επιστημονικώ, ούτος κατά φύσιν ων λογικός εξ αμελούς και ραθύμου ψυχής αλόγων εστί χείρων‧ γνώσιν δε φημι την αληθή των όντων γνώσιν. Ει δε των όντων αι γνώσεις, η ψευδής γνώσις ως του μη όντος ούσα γνώσις άγνοια μάλλον ήπερ γνώσις εστι ‧ το γαρ ψεύδος έτερον ουδέν η το μη ον καθέστηκεν. 

Επειδή τοίνυν ου γυμνή τη ψυχή ζώμεν, άλλ’ ώσπερ υπό παραπετάσματι τω σαρκίω καλυπτόμενη ημών η ψυχή, νουν μεν ορώντα και γνωστικόν οίον οφθαλμόν κέκτηται και δεκτικόν της των όντων γνώσεως και επιστήμης, ουκ οίκοθεν δε την γνώσιν και την επιστήμην έχει, άλλα δείται του διδάξοντος, προσέλθωμεν τω αψευδεί διδασκάλω τη αλήθεια —Χριστός δε εστιν η ενυπόστατος σοφία τε και αλήθεια, εν ω πάντες εισίν οι θησαυροί της γνώσεως οι απόκρυφοι, ος εστιν η του Θεού και Πατρός σοφία και δύναμις— και της φωνής αυτού δια των θείων γραφών ακούσωμεν και μάθωμεν την πάντων των όντων γνώσιν την αληθή. 

Προσερχόμενοι δε επιμελώς και ειλικρινώς προσίωμεν, μη αμβλύνοντες ημών το νοερόν της ψυχής όμμα τοις πάθεσι‧ μόλις γαρ αν καθαρωτάτω και διειδεστάτω οφθαλμώ τρανώς ενατενίσαι τις τη αληθεία δυνήσεται. 

Ει δε το εν ημίν φως ήτοι ο νους σκότος, το σκότος πόσον; Όλη ουν ψυχή και πάση διανοία προσέλθωμεν. Ως γαρ αδύνατον οφθαλμόν συχνώς περιστρεφόμενον και περιαγόμενον τρανώς ενατενίσαι τω ορατώ, αλλά δει προσεχές το όμμα ενερείσαι τω βλεπομένω, ούτω πάσαν λογισμού ζάλην αποσεισάμενοι αύλως προσέλθωμεν τη αληθεία. 

Προσερχόμενοι δε και μέχρι της πύλης φθάνοντες μη αρκεσθώμεν, άλλ’ ευτόνως κρούσωμεν, ως αν ανοιχθείσης ημίν της του νυμφώνος θύρας ίδωμεν τα εν αυτώ κάλλη. Πύλη μεν ουν εστι το γράμμα, ο δε εντός της πύλης νυμφών το κεκρυμμένον υπ’αυτό των νοημάτων κάλλος ήτοι της αληθείας πνεύμα. 

Ευτόνως κρούσωμεν, αναγνώμεν άπαξ, δις, πολλάκις, και όντως ορύσσοντες τον θησαυρόν της γνώσεως ευρήσομεν και τον πλούτον κατατρυφήσομεν. Ζητήσωμεν, ερευνήσωμεν, ανακρίνωμεν, ερωτήσωμεν «πας γαρ ο αιτών λαμβάνει και ο ζητών ευρίσκει και τω κρούοντι ανοιγήσεται». 

Και «επερώτησον τον πατέρα σου και αναγγελεί σοι, τους πρεσβυτέρους σου εν γνώσει και ερούσί σοι». Εάν ουν ώμεν φιλομαθείς, εσόμεθα και πολυμαθείς‧ αλωτά γαρ επιμελεία και πόνω γίνεσθαι πέφηκεν άπαντα και προ πάντων και μετά πάντα τη τον δίδοντος Θεού χάριτι.

Επειδή δε φησιν ο θείος απόστολος ‧ «πάντα δοκιμάζοντες το καλόν κατέχετε», ερευνήσωμεν και των έξω σοφών τους λόγους.

Ίσως τι και παρ’αυτοίς των αγωγίμων ευρήσομεν και τι ψυχωφελές καρπωσόμεθα ‧ πας γαρ τεχνίτης δείται και τινων οργάνων προς την των αποτελουμένων κατασκευήν. Πρέπει δε και τη βασιλίδι άβραις τισίν υπηρετείσθαι. 

Λάβωμεν τοίνυν τους δούλους της αληθείας λόγους και την κακώς αυτών τυραννήσασαν ασέβειαν απωσώμεθα και μη τω καλώ κακώς χρησώμεθα, μη προς εξαπάτην των απλουστέρων την τέχνην των λόγων μεταχειρισώμεθα, αλλ’ ει και μη δείται ποικίλων σοφισμάτων η αλήθεια, προς γε την των κακομάχων και της ψευδωνύμου γνώσεως ανατροπήν τούτοις αποχρησώμεθα.

Εκ τούτων τοίνυν την αρχήν ποιησώμεθα ως στοιχείων και τοις έτι δεομένοις γάλακτος αρμοζόντων Χριστόν τον του Θεού ενυπόστατον Λόγον αρωγόν επικεκλημένοι «παρ’ ου πάσα δόσις αγαθή και παν δώρημα δίδοται τέλειον». 

Έσται δε σκοπός τοις εντυγχάνουσι προς το μακάριον τέλος καθορμισθήναι τον νουν τούτο δε εστι το δια των αισθήσεων αναχθήναι προς την υπέρ πάσαν αίσθησιν και κατάληψιν, δς εστίν ο των πάντων αίτιος και ποιητής και δημιουργός. «Εκ γαρ καλλονής των οικείων κτισμάτων αναλόγως ο γενεσιουργός κατοπτεύεται», και «τα αόρατα αυτού από κτίσεως κόσμου τοις ποιήμασι νοούμενα καθοράται». 

Ακενοδόξω τοίνυν και ταπεινώ φρονήματι της γνώσεως εφιέμενοι του ποθουμένου τευξόμεθα‧ «ου γαρ δύνασθε πιστεύειν εις εμέ», έφη Χριστός η αλήθεια, «δόξαν παρά ανθρώπων λαμβάνοντες», και «πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δε ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται». 

PG 94,529A- 532D.

ΙΩΑΝΝΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ, 

Διαλεκτικά: «Περί γνώσεως»

«Τίποτα δεν είναι πολυτιμότερο από τη γνώση, εφόσον αυτή είναι φως της λογικής ψυχής, ενώ το αντίθετό της η άγνοια, είναι σκοτάδι. Όπως η στέρηση του φωτός είναι σκότος, έτσι και στέρηση της γνώσεως είναι σκοτάδι του λογισμού, επειδή η άγνοια είναι ίδιον των αλόγων, ενώ των λογικόν είναι ίδιον η γνώση.

Σε όποιον δεν υπάρχει η γνώση, ενώ κατά τη φύση έχει τη δυνατότητα να γνωρίζει και να μαθαίνει κατά τρόπο επιστημονικό, αυτός λοιπόν που υπάρχει κατά τη φύση του λογικός, καταντάει να είναι χειρότερος από τα άλογα όντα εξαιτίας τής αμέλειας και της ραθυμίας της ψυχής του.

Ως γνώση εννοώ την αληθινή γνώση των όντων. Αν είναι των όντων οι γνώσεις, τότε η ψεύτικη γνώση που είναι η γνώση του μη όντος, μάλλον άγνοια είναι παρά γνώση, επειδή το ψέμα δεν είναι τίποτα άλλο παρά το μη ον.

Επειδή δεν ζούμε με γυμνή την ψυχή, αλλά όπως ακριβώς η ψυχή μας καλύπτεται από το παραπέτασμα (σώμα), αυτή η ψυχή έχει νου που βλέπει και γνωρίζει και αφομοιώνει τη γνώση, όπως ακριβώς το μάτι είναι δεκτικό της γνώσεως των όντων και της επιστήμης, έτσι και η ψυχή δέν έχει από τον εαυτό της αυτή τη γνώση, αλλά χρειάζεται για να την αποκτήσει αυτόν που θα τη διδάξει.

Έτσι λοιπόν ας πλησιάσουμε τον αληθινό και αψευδή διδάσκαλο τον Χριστό που είναι η σοφία του Θεού η ενυπόστατη και η αλήθεια, στον οποίο βρίσκονται πάντες οι θησαυροί της γνώσεως οι κρυμμένοι. Αυτός (ο Χριστός) είναι η σοφία του Πατρός και η δύναμις. 

Ας ακούσουμε τη φωνή του μέσω των θείων Γραφών, ώστε να μάθουμε τη γνώση των πάντων (όντων) την αληθινή.

Ας τον πλησιάσουμε τον δάσκαλο (τον Χριστό) με ειλικρίνεια και επιμέλεια, αποφεύγοντας να αμβλύνουμε – εξασθενίσουμε το νοερό μάτι της ψυχής μας με τα πάθη, γιατί μόλις που θα μπορέσει κάποιος να δει και να ατενίσει την αλήθεια με καθαρό μάτι. 

Αν το φως μέσα μας είναι σκοτάδι τότε το σκοτάδι πόσο είναι; Ας πλησιάσουμε με όλη την ψυχή και τη διάνοιά μας.

Όπως δεν είναι δυνατόν να δει τα ορατά το μάτι που συνεχώς περιστρέφεται, αλλά είναι αναγκαίο να κοιτάξει με προσοχή τα ορατά για να τα δει, έχοντας διώξει κάθε ζάλη του λογισμού, έτσι αύλως και χωρίς υλικές επιρροές ας πλησιάσουμε κι εμείς την αλήθεια.

Αφού πλησιάσουμε και φτάσουμε ως την πύλη, δεν πρέπει να αρκεσθούμε στο γεγονός ότι φτάσαμε μέχρι εδώ, αλλά με δύναμη να χτυπήσουμε (την πύλη) για να δούμε όλα τα κάλλη που υπάρχουν εντός της πύλης. Πύλη είναι το γράμμα και ο εντός της πύλης νυμφώνας είναι το κρυμμένο από το κάλλος των νοημάτων, δηλαδή το πνεύμα της αλήθειας. 

Με δύναμη να χτυπήσουμε, και ας αναγνώσουμε μία φορά, δυό φορές, η πολλές φορές, και σκάβοντας τον θησαυρό της γνώσεως θα βρούμε τον θησαυρό και τον πλούτο του θα απολαύσουμε.

Ας ζητήσουμε, ας ερευνήσουμε, ας δοκιμάσουμε, ας ρωτήσουμε «γιατί όποιος ζητάει λαμβάνει κι όποιος ψάχνει βρίσκει κι όποιος χτυπά του ανοίγεται». Και «ρώτησε τον πατέρα σου και θα σου το μάθει, τους πρεσβύτερους και σου το πουν». 

Εάν λοιπόν είμαστε φιλομαθείς, θα γίνουμε και πολυμαθείς, επειδή τα πάντα μπορούν να κατακτηθούν με επιμέλεια και πόνο (κόπο) και προ πάντων και μετά πάντα με τη χάρη του Θεού που χαρίζει σε εμάς.

Επειδή ο θείος Απόστολος Παύλος λέγει «να εξετάζετε τα πάντα και να κρατάτε το καλό», έτσι και εμείς ας ερευνήσουμε τους λόγους των έξω σοφών (εθνικών).

Ίσως εξετάζοντας τα έργα τους να καρπωθούμε κάτι χρήσιμο και ψυχωφελές, αφού και κάθε τεχνίτης χρησιμοποιεί κάποια όργανα – εργαλεία για να φτιάξει κάποια κατασκευή. Έτσι και την βασίλισσα πρέπει να την υπηρετούν κάποιες υπηρέτριες.

Ας πάρουμε κι εμείς τους λόγους (των έξω σοφών) που υπηρετούν την αλήθεια και ας αφήσουμε την ασέβεια που με κακό τρόπο τους τυραννούσε- εξουσίαζε.

Ας μην χρησιμοποιήσουμε το καλό κακώς. Να μην χρησιμοποιήσουμε προς εξαπάτηση των απλών ανθρώπων την τέχνη των λόγων, αλλά, αν και δεν έχει ανάγκη η αλήθεια από ποικίλα σοφίσματα και συλλογισμούς, ας τους χρησιμοποιήσουμε προς ανατροπή των κακομάχων και της ψευδώνυμου γνώσεως.

Ας αρχίσουμε από αυτά τα στοιχεία που αρμόζουν σε αυτούς που έχουν ανάγκη από γάλα (αυτοί που είναι στην αρχή), επικαλούμενοι ως αρωγό τον Κύριο Ιησού Χριστό τον ενυπόστατο λόγο του Θεού από τον οποίο «δίνεται πάσα δόσις αγαθή και παν δώρημα τέλειον».

Ας γίνει σκοπός αυτών που ενδιαφέρονται για όλα αυτά, και άς στρέψουν τον νου τους προς το μακάριο τέλος, και αυτό είναι η αναγωγή δια των αισθήσεων προς την υπέρ πάσα αίσθηση και κατάληψη πραγματικότητα, προς τον Θεό, που είναι ο δημιουργός και η αιτία των όλων.

«Από την ομορφιά των κτισμάτων (του Θεού) κατ’αναλογία γίνεται ορατός και ο δημιουργός τους» και «τα αόρατα του Θεού από κτίσεως κόσμου, γίνονται ορατά νοούμενα από τα κτίσματα».

Επιθυμώντας τη γνώση με ταπεινό φρόνημα και χωρίς κενοδοξία, θα πετύχουμε το ποθούμενο. «Δεν μπορείτε να πιστεύετε σε εμένα» είπε ο Χριστός η αλήθεια «αν θέλετε να λάβετε δόξα από τους ανθρώπους», και «όποιος υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί, και όποιος ταπεινώνει τον εαυτό του θα υψωθεί».

ΠΗΓΗ: Θέματα Ορθοδόξου Θεολογίας...«Πίστευε και μη ερεύνα;» MEΡΟΣ Α'

Δείτε και...
«Πίστευε και μη ερεύνα;» ΜΕΡΟΣ Β'