Πίστευε και μη ερεύνα;;; MEΡΟΣ Β'

«Πίστευε και μη ερεύνα;;;» MEΡΟΣ Β'
Στο πρώτο μας άρθρο της ενότητας «Πίστευε και Μη Ερεύνα;;;» ΜΕΡΟΣ Α' είδαμε πως ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός επικαλούμενος τον Απ. Παύλο προτρέπει να ερευνούμε όχι μόνο τους Χριστιανικούς Λόγους αλλά και τους λόγους των έξω Σοφών δηλαδή των Εθνικών. «Επειδή ο θείος Απόστολος λέγει να εξετάζετε τα πάντα και να κρατάτε το καλό» έτσι και εμείς ας ερευνήσουμε τους λόγους των έξω σοφών (εθνικών)». Ιωάννου Δαμασκηνού, Διαλεκτικά, Περί γνώσεως, PG 94,529A- 532D.

Είναι αλήθεια ότι ο Δαμασκηνός καθώς και όλοι οι Πατέρες ήταν φίλοι της εθνικής Παιδείας και αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι διήλθαν όλα τα στάδια της των Ελλήνων παιδεύσεως.

Ο ίδιος ιερός συγγραφέας όμως, ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός σε ένα άλλο έργο του στό «Έκδοσις ακριβής της Ορθόδοξου πίστεως», ενώ πριν μας έλεγε να ερευνάμε και τους λόγους των έξω Σοφών τώρα μας λέγει ότι δεν πρέπει να ερευνάμε το θείο επειδή είναι ακατάληπτο: «Ότι το θείο είναι ακατάληπτο και ότι δεν πρέπει να ερευνά κανείς και να  περιεργάζεται αυτά που δεν μας έχουν παραδοθεί από τους αγίους προφήτες και αποστόλους και ευαγγελιστές». Ιωάννου Δαμασκηνού Έκδοσις ακριβής της Ορθόδοξου πίστεως, Κεφ.1.

Βλέπουμε δηλαδή πως, ότι αναφέρεται στις επιστήμες και στα όρια του ανθρώπου είναι καταληπτό υπό το φως της έρευνας κατά τον Δαμασκηνό, ενώ ότι αναφέρεται στην Ουσία του Θεού, στο είναι του Θεού, είναι ακατάληπτο και γι’αυτό δεν ερευνάται.

Εδώ οι φίλοι μας οι Νεοπαγανιστές μπορούν να πλέξουν ολόκληρο σενάριο με γνώμονα τη φαντασία τους και να ισχυρισθούν πως ο Ιερός Πατήρ φοβάται μήπως και ανακαλύψουμε την Ουσία του Θεού, και γι’αυτό μας αποτρέπει από την έρευνα του Θεού.

Αξία όμως έχει, να διερευνήσουμε πρώτα μέσα από τους λόγους των Πατέρων το γιατί μας προτρέπει να ερευνάμε από τη μια μεριά και γιατί μας λέει να μην ερευνάμε από την άλλη.

Για να το δούμε αυτό θα ανατρέξουμε σε ορισμένα επιλεκτικά χωρία Πατέρων, όπου όλοι τους υποστηρίζουν ότι είναι αδύνατον να γνωρίσει ο άνθρωπος την Ουσία του Θεού, επειδή ο άνθρωπος είναι πεπερασμένος και κτιστός, ενώ ο Θεός είναι άκτιστος και υπεράνω πάσης έρευνας.

Με λίγα λόγια, η έρευνα αφορά ΜΟΝΟ το κτιστό, το ανθρώπινο, το πεπερασμένο, αυτό που μπαίνει στο μικροσκόπιο και ερευνάται με τις μεθόδους της επιστήμης. Οτιδήποτε αφορά την Ουσία του Θεού δεν μπορεί να ερευνηθεί, επειδή δεν φτάνουν οι ανθρώπινες δυνατότητες αφού είναι αδύνατον να προσεγγίσουμε την Ουσία του Θεού.

Η φράση του Δαμασκηνού «Ότι το θείο είναι ακατάληπτο και ότι δεν πρέπει να ερευνά κανείς» δηλώνει πως η ουσία του Θεού είναι υπεράνω πάσης επιστημονικής αποδείξεως. Και για τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα ο Θεός είναι αναπόδεικτος με επιστημονικό τρόπο.

«Ο μεν ουν Θεός, αναπόδεικτος ων,ουκ έστιν επιστημονικός». 

Κλήμεντος Αλεξανδρέως, Στρωματείς Δ', PG 8,1365A.

Κατά τον Κλήμη η επιστήμη είναι «αποδεικτική μετά λόγου», υπάρχουν όμως «αρχαί αναπόδεικτοι», που μόνο με την πίστη μπορεί ο άνθρωπος να τις προσέγγισει. Η επιστήμη είναι «διδακτή..., το δε διδακτόν εκ προγινωσκομένου». Δεν είναι όμως όλα γνωστά, και βέβαια δεν αποδεικνύονται όλα. «Η μεν επιστήμη έξις αποδεικτική, η πίστις δε χάρις εξ’ αναποδείκτων εις το καθόλου αναβιβάζουσα το απλούν, ο ούτε συν ύλη ούτε ύλη ούτε από ύλης». Κλήμεντος Αλεξανδρέως, Στρωματείς B', PG 8,945A.

H αδυναμία της επιστήμης έγκειται κατά τον Κλήμη στο γεγονός ότι ο Θεός δεν βρίσκεται σε έναν τόπο αλλά είναι υπεράνω τόπου, χρόνου και ιδιότητος.

«Ου γαρ εν γνόφω ή τόπω ο Θεός, αλλ’υπεράνω και τόπου , και χρόνου, και της των γεγονότων ιδιότητος». Κλήμεντος Αλεξανδρέως, Στρωματείς B΄, PG 8,937A.

Δεν διστάζει να ονομάσει τον Πλάτωνα φιλαλήθη  επειδή κι αυτός σημείωσε πως παρ'ότι ο ποιητής του παντός υπάρχει σε κάθε έργο του δεν είναι όμως όπως ένα ρητό να τον περιγράψεις με λέξεις.


«Τον γαρ πατέρα και ποιητήν τούδε του παντός ευρείν τε έργον, και ευρόντα εις πάντας εξειπείν αδύνατον. Ρητόν γαρ ουδαμώς εστιν ως τ'άλλα μαθήματα, ο φιλαλήθης λέγει Πλάτων». Κλήμεντος Αλεξανδρέως, Στρωματείς Ε', PG 9,116Β.

Το ίδιο ακριβώς διατυπώνει και ο Γρηγόριος ο Παλαμάς. O ιερός πατήρ διακρίνει και διαχωρίζει σαφέστατα τη θεία από την ανθρώπινη- κοσμική γνώση, την οποία κοσμική τη δέχεται μόνον ως προκαταρκτική και εισαγωγική για τη θεία. Στη διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά η θεολογία και η θεογνωσία τοποθετούνται πέρα από κάθε ανταγωνιστική σχέση με τις κοσμικές επιστήμες.

«Το γουν θείον, ω θαυμάσιε, κρείττον παντός υπάρχον νου και λόγου, και υπέρ την διαλεκτικήν εστίν, υπεροχικώς γαρ εξήρηται φαντασίας τε και δόξης, και υπέρ την αποδεικτικήν · επαφή γαρ αυτού ουκ έστιν ούτε επιστήμη, και όλως υπέρ την συλλογιστικην πάσαν έφοδον εστίν · αλλά συλλογιζεσθαι περί θείων έργω υπό των πατέρων εδιδάχθημεν». Παν. Χρήστου, Συγγράμματα , Προς Βαρλαάμ Α', 33, Τόμος Α', σελ. 244.

Αυτό σημαίνει πως ο ανθρώπινος νους αδυνατεί να ερευνήσει και να καταλάβει οτιδήποτε αφορά την Ουσία του Θεού: «Τι μεν γαρ εστι θεός, ουδείς πώποτε των ευ φρονούντων ουτ’ειπείν ουτ’εζήτησεν, ουτ’εννόησεν». Χρήστου, Προς Ακίνδυνον Α', τ.Α', σ.212.

Όχι μόνον δεν μπορούμε να ερευνήσουμε ότι αφορά τη Φύση του Θεού αλλά δεν μπορούμε να την περιγράψουμε καν, διότι για τον Γρηγόριο τον Θεολόγο ο ανθρώπινος λόγος αδυνατεί να εκφράσει οτιδήποτε αφορά την Ουσία του Θεού.

«Θεόν φράσαι μεν αδύνατον, νοήσαι δε αδυνατώτερον». Γρηγορίου Θεολόγου, Θεολογικός Β', Περί Θεολογίας, PG 36,29.

Υπάρχουν όμως κι άλλα που αφορούν τον Θεό τα οποία είναι ανεξερεύνητα και απερινόητα.

«έτερα σε εισίν απερινόητα πάντη και ανεξερεύνητα· τρόπος γεννήσεως, εκπορεύσεως, τελείας άμα και ανεκφοιτήτου προελέυσεως, αδιαιρέτου τε άμα και τελείας διαιρέσεως …»

Το ότι υπάρχει Θεός και ότι είναι ένας και Τριαδικός μπορεί να αποδειχθεί κατά τον Γρηγόριο τον Παλαμα  από αυτά που βλέπουμε και επιστάμεθα.

«Ότι δε έστι Θεός και ότι εις εστί και ότι ουχ εν εστί και ότι την Τριάδα ουχ υπερβέβηκεν και πολλ’έτερα των περί αυτών θεωρουμένων, έστι ζητήσαι τε και αποδείξαι. Ει γαρ μη ταύτα, ουδέ μαθείν όλως έστι τι περί Θεού»

Και ενώ η ουσία του Θεού παραμένει εντελώς ακατανόητη, απρόσιτη, αμέθεκτη, ανέκφαντη και ανώνυμη, όμως διά των ενεργειών του «γνωρίζεται» και μετέχεται «ο Θεός πολυτρόπως», χωρίς να επηρεασθεί στο ελάχιστο το κοινόν της ουσίας και της ενέργειάς του «εν ουσία γαρ και ενεργεία εις εστι Θεός ο Πατήρ και ο Υιός και το Πνεύμα το Άγιον». Χρήστου, τ.Γ΄.σ.296.

Οι φυσικές ενέργειες του αγνώστου και αμέθεκτου κατά την Ουσία Θεού γίνονται γνωστές και μεθεκτές.

«η μεν αμέθεκτος δόξα του θεού αΐδιον μεν, ου μην έτερον της ουσίας, η δε μεθεκτή έτερον μην της ουσίας του θεού, ου μην αΐδιος· και ταύτης γαρ υπόστασις εστίν η πάντων αιτία». Χρήστου,τ.Α΄,σ.667.

Προς τούτο γίνεται από τον Γρηγόριο Παλαμά επίκληση των λόγων του Διονυσίου Αρεοπαγίτου, από το έργο του «Περί θείων ονομάτων» όπου ο τελευταίος υποστηρίζει πως ο Θεός είναι μεθεκτός κατά τις ενέργειές του.

«Προενεγκών γαρ τον μέγαν Διονύσιον φάσκοντα» μεθεκτώς αυτό είναι και αυτοζωήν και αυτοθεότητα τας εκδιδομένας εκ θεού του αμεθέκτου προνοητικάς δυνάμεις, ων τα όντα οικείως εαυτοίς μετέχοντα και όντα και ζώντα και ένθεα και έστι και λέγεται, διό και πρώτως αυτών ο αγαθός υποστάτης λέγεται είναι». Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Περί θείων ονομάτων, PG 3,953D-956A.

Από την έρευνα δεν εξαιρούνται ο Ουρανός η γή και το Σύμπαν γενικότερα γιά τα οποία ο Μ.Βασίλειος γράφει πως ο Θεός μας έδωσε τον νου και πως πρέπει να τον γυμνάζουμε και να βρίσκουμε τα μυστήρια της δημιουργίας.

«Η δε γη ην αόρατος και ακατασκεύαστος. Ειπών, Εν αρχή εποίησεν ο Θεός τον Ουρανόν και την γην, πολλά απεσιώπησεν, ύδωρ, αέρα, πυρ, τα εκ τούτων απογεννώμενα πάθη• α πάντα μεν συμπληρωματικά του κόσμου συνυπέστη τω παντί δηλονότι• παρέλιπε δε η ιστορία, τον ημέτερον νουν γυμνάζουσα προς εντρέχειαν, εξ ολίγων αφορμών παρεχομένη επιλογίζεσθαι τα λειπόμενα». Εις την Εξαήμερον PG 29,33B.

Βλέπουμε πως οι Πατέρες συστήνουν να μην ερευνούμε την Ουσία του Θεού επειδή είναι αμέθεκτη, απροσπέλαστη για τον άνθρωπο. Για τα κοσμογονικά γεγονότα που άπτωνται της Δημιουργίας όπως ο Ουρανός η γή και τα άστρα συστήνουν να τα ερευνάμε αφού ο ίδιος ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός είχε σπουδάσει Αστρονομία, Αριθμητική, Γεωμετρία, Μουσική, Ρητορική, Διαλεκτική και Ηθική κατά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη.

ΠΗΓΗ: Θέματα Ορθοδόξου Θεολογίας...«Πίστευε και μη ερεύνα;;;» MEΡΟΣ Β'

Δείτε και...  «Πίστευε και Μη Ερεύνα;;;» ΜΕΡΟΣ Α'